6. DOĞU AKDENİZ UYGARLIĞI

A. Fenikeliler

• Fenikelilere bu ismi veren Yunanlılar olmuştur ve Fenikeliler ismini ilk olarak Yunanlı tarihçi Homeros kullanmıştır. Fenikelilerin kendi dillerinde kendilerine ne ad verildiği tam olarak bilinmemektedir. Kendilerini Kenaniler adıyla zikrettikleri sanılmaktadır. Fenikeliler, Lübnan kıyılarındaki yerli halk ile Samilerin karışmasından oluşan bir kavimdir. Lübnan Dağları ile Doğu Akdeniz kıyıları arasındaki bölgede yaşamışlardır. Tarıma ve hayvancılığa elverişli olmayan bu dağlık bölgede deniz ticaretine önem vermek zorunda kalmışlardır. Zamanla Akdeniz ticaretine egemen olan Fenikeliler bu kıyılarda Aradus, Simyra, Tripoli, Cebal-Byblos, Beryte, Sidon, Tyros, Akkho, Trablus ve Sayda liman kentlerini kurmuşlardır. En önemli sömürgeleri ise Kartaca (Tunus) olmuştur.

Dünya birçok yeniliği Fenikelilerle tanımıştır;

• İlk camı onlar yapmıştır.
• İşlenmiş bronzu, fildişini, seramiği, doğu camını ve özellikle lal renginde bir deniz kabuklusundan elde edilen boyayla boyanmış kumaşları her yörede tanıttılar.
• Bugünkü modern alfabenin temelini Fenikeliler atmıştır.
• Denizde yıldızlara bakarak yönlerini tayin etmiş ve yeni ülkelere yelken açmışlardır.
• Fenikeliler ticaret yaparken bir yandan da ülkeler arasında kültür alışverişini sağlamışlardır.
• Resim yazısı Mısır’dan Fenike’ye, Fenike’den de Yunanistan’a geçerken değişikliğe uğramış, harflere dönüşmüştür. Harfler ve rakamlar Fenikeliler için çok önemli olmuştur. Her Fenike gemisinde not alan, hesap tutan, okuryazar bir adam mutlaka bulunmuştur. Fenike alfabesi, tüccarlar aracılığıyla Akdeniz’in her yerine yayılmıştır. Fenike alfabesinde 22 sessiz harf vardır ve sağdan sola doğru yazılmıştır.
  • Fenikeliler için ticaret her zaman kolay olmamış, tehlikelerle karşılaşmışlardır. Düzenli bir orduları olmayan ve ordusunun büyük bir kısmı ücretli askerlerden oluşan Fenikeliler kısa sürede gücünü kaybetmiştir.

Fenikede Din

• Mezopotamya kavimlerinde olduğu gibi, Fenikeliler de politeisttiler. Tanrıları erkek ve dişi olmak üzere ikiye ayrılırdı. Ayrıca her şehrin bir tanrı ve tanrıçası vardı. Bereket tanrıçası Astart, tarım tanrıçası Atargatis en büyük tanrılarındandı. Dağlar ve tepelere tapınak yapıp, ilk doğan erkek çocuklarını tanrılarına kurban edip, oturarak taparlardı. MÖ VI. yüzyılda Pers istilasına uğramıştır. Büyük İskender tarafından yenilgiye uğratılan Fenikeliler MÖ 65 yılında Roma’nın Suriye eyaletine bağlanmışlardır.

B. İbraniler

• İbranilerin tek tanrılı bir dini inanışları vardır. İlk çağ uygarlıkları ‘ndan tek tanrılı dine inanan ilk kavimdir, dinleri Musevilik (Yahudilik) bilinen ilk tek tanırılı din, kutsal kitapları Tevrat (Hz. Musa), tanrıları ise Yahova‘dır. İbraniler dinleri olan Museviliği (Yahudilik) Milli bir din (Ancak doğuştan bu dinin mensubu olunur anlayışı) olarak kabul etmişlerdir, bu sebeple bu din fazla yayılış göstermemiştir. İbranilerin merkezi Kudüs’tür.
• İbraniler medeniyetinin en önemli eserlerinden biri, Hz. Süleyman döneminde, Kudüs’te yapılan Mescid-i Aksa (Al-Aqsa)’dır. (Günümüze kadar gelen kutsal mekân Mescid-i Aksa defalarca tahrip edilmiş, yıkılmış ve tekrar restore edilmiştir.) Mescid-i Aksa; Hz. Süleyman döneminden bu zamana, ilahi dinlerin merkezi olmuştur. Müslümanlığında ilk kıblesi ve kutsal mekânlarından biridir.
• İlk İbrani Devleti MÖ 1025’te Hz. Davut tarafından kuruldu. Devletin başkenti Kudüs’tür. Hz. Musa’yı peygamber olarak tanıdıkları için İbranilere Musevi de denir. İbrani Devleti, Kral Süleyman’ın ölümünden sonra başkenti Samiriye olan İsrail Devleti ve başkenti Kudüs olan Yahudi Devleti olmak üzere ikiye ayrıldı.
• İsrail Devleti MÖ 722’de Asurlularca, Yahudi Devleti de MÖ 586’da Babil Devleti’nce yıkıldı.  Babil Kralı Nabukadnezar, Yahudileri Babil’e tutsak olarak götürdü. Yahudiler orada elli yıl tutsak kaldıktan sonra Persler tarafından kurtarılarak yurtlarına geri dönebildiler.  Perslerden sonra İskender ve Roma imparatorluklarının egemenliğine girdiler.  Roma İmparatorluğu’na karşı ayaklanan Yahudiler, Romalılar tarafından dünyanın çeşitli yerlerine sürüldüler.