Ak Hun İmparatorluğu (Bizans kaynaklarında Eftalit, Çin kaynaklarında Ak Hiung-nu, Hint kaynaklarında ise Sveta-Hūna olarak geçer), dördüncü yüzyılın başlarında Isığ Gölü çevresinde Avarlar'a bağlı yaşarlarken bu yüzyılın ikinci yarısında Maveraünnehir'e ve Toharistan'a yayılmış bir Türk devleti. Hindistan'daki Ak Hunlar altıncı yüzyılın ilk yarısından sonra tarih sahnesinden çekilerek yerli halk arasında kaybolmuşlardır.
AKHUN (EFTALİT) DEVLETİ BELGESELİ
Batı Ak Hunları ise, bir taraftan Orta Asya'da hâkimiyeti temin eden Göktürkler'in bir taraftan da İran'da hüküm süren Sasaniler'in arasında kalmışlar, iki taraftan saldıran kuvvetli düşmanları ile başa çıkamayarak 567 yılında tarih sahnesinden silinmişlerdir. Hindistanı ele geçiren ve bu bölgenin en büyük hükümdarı kabul edilen kişi Mihiragula’dır. Türkleri Budizm tehlikesinden kurtarmıştır. İpek Yolunu ele geçirerek bu bölge ticaretinde söz sahibi olmuşlardır. Fakat bazı devletler bu duruma pekde sıcak bakmadılar. Özellikle Göktürk Hükümdarı İstemi Yabgu yeniden ipek yoluna hakim olmak için Akhunları ortadan kaldırmaları gerekiyordu bunun içinde Sasanilerle işbirliği yapmışlardır yapılan savaşlarda Akhunlar mağlup olmuşlar ve yıkılmışlardır. Eftalitler ile Türkiye Türkmenlerinden olan Abdallar arasında bağlantı kurulmaktadır.
Yönetim Anlayışları
z Hükümdarın tanrı tarafından verildiğine inanılırdı.
z Ülke ikiye ayrılıp yönetilirdi.
z Güneş doğudan doğduğu için doğu tarafı kutsal sayılır ve doğu tarafını yönetmek üstünlüktü. Batı tarafı asıl kağana bağlı olarak yönetilirdi.
z İslamiyet'ten önceki Türk devletlerinde taht kavgaları oluyordu. Bu da devletlerin kısa ömürlü olmasına neden oluyordu.
MAZDEK İSYANI'NDA AK HUNLAR
480 yıllarında İran'da patlak veren Mazdek İsyanı'nın bastırılmasında Ak Hunlar etkin rol oynamışlardır.
Akhun hükümdarı Toroman Mazdek İsyanını bastırdıktan sonra Sasani Hükümdarı Kavad’ı tekrar tahta çıkarmıştır.
Ak Hun İmparatorluğu Hükümdarları
Aksuvar (420 - 470)
Toraman (496 - 502)
Mihirakula (502 - 530)
530 - 567 yılları arasında kimin kağanlık yaptığı tespit edilememiştir.
ABDULLAHHOCA.COM UYARIYOR
MAZDEK KİMDİR?
Sasani İmparatorluğu’nda Şah I. Kavat döneminde proto-sosyalist Zerdüşt reformcu bir din adamıdır. Bazı kaynaklar asıl adının İnderazor olduğunu söyler. Peygamber olduğunu savunan Mazdek, kamu mülküyeti ve sosyal refahı arttırma programlarını uyguladı. Sasani İmparatorluğu döneminde yaşamış olan Medyalı devrimci bir düşünürdür.
Onun düşünceleri zamanında büyük yankılar yaratmış, Şah Kavad döneminde devrimci bir harekete dönüşmüştür. Aynı zamanda din adamları reisi olan Mazdek, Nuşirevan (Enuşirvan) tarafından oyuna getirilerek öldürülmüştür. (M.S. 500'ler) Göğsüne kadar toprağa gömülen Mazdek'in Ölümünden sonra bütün Mazdek taraftarlarına katliam seferleri düzenlenmiş, Mazdek'in eşi Hürrem Rey tarafına kaçarak daha sonra Hûrremdîn’îyye adı altında ortaya çıkacak olan düşüncenin orada yayılması için uğraşmıştır.