ORDU SİSTEMİ

Türk Ordusunun Özellikleri:

İlk Türklerde askerlik özel bir meslek olarak kabul edilmemiş; kendisini, ailesini ve yurdunu korumak isteyen herkes asker olarak yetişmiştir. Türklerde askere sü ve er denilirken sü aynı zamanda ordu kavramını da ifade etmiştir. Türklerde ilk düzenli ordu teşkilatını kuran hükümdar, Mete bu sistemde ordu; onlu, yüzlü, binli ve on binli gibi çeşitli sayılardaki birliklere ayrılıyor, bu birlikler şu şekilde oluşuyordu. Türkler ücretli asker oluşturmadılar yalnız Hazar Devleti bunda istisnadır. Çünkü bu devlet paralı asker oluşturmuştur. Türk Devletlerinde Ordu komutanlarına Tarkan, Subaşı, Böri ya da Noyan adı verilmiştir. İlk Türk devletlerinde Kağanı koruyan seçme muhafız birliklerine Böri, Keşifler yapan akıncı birliklerine de Yelme denir. Ordu merkez, sağ ve sol olmak üzere üç sistemli bir yapıya sahipti. Ayrıca bu asıl ordu dışında sınır boylarında doğrudan doğruya kağana bağlı askerî birlikler de vardı. Başlarında "şad" denilen komutanları bulunan bu askerler, asıl ordu ile irtibat hâlindeydi ve merkezin haberi olmadan hiçbir hareket yapamazdı. Mani dinini kabul eden Uygurlar, yerleşik hayata geçip et tüketimini bıraktıkları için zamanla askerî özelliklerini kaybettiler.

Savunma silahları; Kalkan, zırh ve tolga geliyordu.

Saldırı silahları; Çift kavisli yaylar ve Mete'nin icat ettiği ıslık çalan oklar mızrak, kargı, süngü, kılıç.

Türklerin en önemli savaş usulleri sahte ricat (geri çekilme) ve pusuydu.

 

TÜRKLERİN ASKERİ ALANDA ETKİLERİ

Roma ordusunda onlu sistem uygulandı. IV. yüzyıl sonlarında bu orduda yay kullanılan en önemli silah oldu. Batı'da ceket ve pantolon giyilmeye başlandı. Avrupa'da üzengi kullanımı Avarlarla yaygınlaştı. V. yüzyıl başlarında "Turan" taktiğinin uygulanmaya başlandığı Bizans ordusunda Türk giyim tarzı ve saç biçimi de tercih edildi. IX. yüzyıl ortalarında Ruslar, Hazar, Peçenek ve Kuman; Balkan Slavları ise Tuna Bulgarları aracılığı ile hem eğitim hem teçhizat (silah, tuğ) yönlerinden Türkleri örnek alan askerî güçler oluşturdu. Cengiz Han ordusunda onlu sistem uygulandı. Süvari tekniğini Türklerden öğrenen Çinliler. Türk süvari kıyafeti olan ceket, pantolon ve çizmeyi kullandı. Çinliler ve Avrupalı kavimler et konservesi yapmayı Türklerden öğrendiler.

Türklerde Savaş Taktikleri

1-Turan Taktiği (Kurt Oyunu): Bu taktiğin iki önemli özelliği göze çarpıyordu.

2-Sahte ric’at ve pusu. Yâni Türk Ordusu kaçıyor gibi geriye doğru çekilirken, düşmanı çembere alıyor ve pusu kurulan bölgeye doğru çekiyordu. Bu taktiğe kurt oyunu veya Türk yurdunun adından dolayı Turan Taktiği adı verilmiştir. Bu taktik ilk Türk Devletleri’nde kullanıldığı gibi, daha sonraki dönemlerde de (Türk–İslam Dönemi) kullanılmıştır.

✓ 1071 Malazgirt

✓ 1396 Niğbolu

✓ 1526 Mohaç savaşları bu taktik sayesinde kazanılmış savaşlardır.

3-Keşif (Yelme) ve Yıpratma Savaşları: Bu taktik ile ele geçirilmesi düşünülen ülkeler önceden küçük birlikler ile gözden geçirilirdi. Keşif harekâtından sonra yıpratma savaşı yapılırdı. Bu harekâtlar esnasında düşmanı moral bakımından yıpratmak için korkunç ve inanılmaz rivayetler etrafa yayılırdı. İlk Türk devletleri ordularında önemli askerî faaliyetler için kullanılan bazı özel birlikler de bulunmaktaydı. Örneğin savaş zamanında düşman ordusunun durumunu öğrenmek için “yelme” denilen keşif kolu gönderilmekteydi. “Çavgan” adı verilen ve at üstünde oynanan savaş oyunu da toplum arasında yaygındı.