DİN VE İNANIŞLARI
İslâmiyet öncesi Türk devletlerinde din ve inanış toplumun sadece sosyal yaşamını şekillendirmiş, devlet işlerine karıştırılmamıştır. Bu yüzden devletler teokratik bir nitelik göstermez. Eski Türklerde çok farklı inanış sistemi vardı.
Türkler’in eski inanışları; |
|
Gök Tanrı İnancı (Tengricilik) İslâm öncesi Türk devletlerinde en yaygın inançtır. Bu inançta Tanrı tektir ve soyuttur. Tengri kelimesi, günümüz Türkçesi’ndeki “Tanrı” anlamına gelmekte olup, Orhun Kitabeleri’nde çözülen ilk kelimedir. Tanrı insanlara yol gösterir ve onlara hükmeder. Kurban kesme geleneği vardır. Temizlik önemli bir unsurdur. Din adamlarına kam ya da baksı adı verilmiştir. Kamların giysilerine ise “manyak” denmiştir. |
Totemizm En eski inançtır. Kutsal olduğu kabul edilen bitki ya da hayvanlara saygıyı ifade eder. Kutsal varlıklara “Ongun” denirdi. Türklerin kutsal saydığı ve kendisini temsil ettiğine inandığı hayvan kurttur. |
Şamanizm İslâm öncesi Türk devletlerinde en önemli inançlardan birisidir. Şamanizm bir din olmayıp, büyü ve sihre dayanan inanç sitemidir. Şamanizm’de din adamlarına şaman, kam ya da baksı adı verilmiştir. |
Natürizm (Doğalar Kültü – Tabiat Varlıklarına İnanma) Dağ, tepe, ırmak, ay, güneş gibi varlıklarda birtakım gizli güçlerin olduğuna inanılmasıdır. Bu inanca Natürizm adı verilmektedir. Doğada olduğu düşünülen bu gizli güçlere idig, yer-su gibi isimler vermişlerdir. |
Animizm (Atalar Kültü) Ölmüş büyüklerin (ataların) ruhlarına inanmadır. Bu inanca ayrıca Atalar Kültü İnancı da denmektedir. Ölmüş büyüklerin ruhlarının yaşayan Türkleri koruyacağına inanmışlardır. Türklerde ölen kişinin ardından yas tutulur ve ölüler için “yuğ” adı verilen cenaze törenleri düzenlenirdi. Bu törenlerde ayrıca “yuğ aşı” denilen ziyafetler verilirdi. Ölen kişi eşyalarıyla birlikte “Kurgan” adı verilen mezarlara gömülürdü. Bu durum “öldükten sonra yaşam inancının olduğunu açıkça göstermektedir. |
İNANILAN DİNLER Budizm ve Manihaizm: Uygurlar ’da vardır. Hristiyanlık: Bulgarlar, Macarlar, Kumanlar ve Peçeneklerde Musevilik: Hazarlar
|
Türklerde Ahiret İnancının Kanıtları
Cesetlerin mumyalanması geleneği vardır. Mezarların oda şeklinde yapmışlardır. Mezarlarına kurgan adını vermişlerdir. Mezarlara değerli eşyaların ya da bazı hayvanların da gömülmesi anlayışı hâkimdir. Cennet (uçmağ) ve cehennem (tamu) olarak tanımlanmıştır. Balbal denilen heykeller mezar taşı olarak dikilmiştir. İslâm öncesi Türk devletlerinde; ölen kişi için yas tutulması ve ölen kişi için merasim yapılması ölümden sonra yaşam olduğuna kanıt değildir. Hamile kadınları koruduğuna inanılan Umay adlı bir tanrıçaya da inanılırdı.
DİNİ KAVRAMLAR |
|
Balbal: Kurganların çevresine dikilen küçük heykelcikler (mezar taşı) Kam: Din adamı Kurgan: Ölülerin eşyalarıyla birlikte gömüldüğü mezar Ongun: Totem, kutsal olduğuna inanılan nesne ya da hayvan Şaman/Baksı: Din adamı Tamu: Cehennem Uçmağ: Cennet |
Umay: Tanrıça Yuğ: Cenaze töreni Yuğ Aşı: Cenaze törenlerinde verilen ziyafet İduk: Mukaddes yer ve su Yâda taşı: Sihrine ve büyüsüne inanılan kutsal taş |
İLAÇ BİLGİ |
1-Esik Kurganı: MÖ VII. yüzyıla ait olan Kazakistan’da Isık Gölü yakınlarında bulunmuştur. Hunlara (bazı kaynaklara göre İskitlere) ait olduğu tahmin edilen bu kurganda bulunan en önemli eşya Altın Elbiseli Adam Zırhı’dır. Bu zırh günümüzde Ermitaj Müzesi'nde (Rusya) sergilenmektedir. |
2-Pazırık Kurganı: Altay Dağları’nda bulunan ve Hunlara ait olduğu tahmin edilen bu kurganda ise dünyanın en eski halısı olarak kabul edilen Pazırık Halısı çıkarılmıştır. Bu halı da günümüzde Ermitaj Müzesi'nde sergilenmektedir. |