TÜRKLERİN KULLANDIĞI TAKVİMLER

12 Hayvanlı Türk Takvimi -Güneş

Her yıl bir hayvan adıyla anılır. 1 yıl 365 gün, 5 saat olarak kabul edilmiştir. 12 yılda 1 devir yapar. Yıllar sayı ile değil, hayvan adlarıyla gösterilir. Aylar sayılarla belirtilmiştir. Bu takvim Türklerden başka Çinliler, Tibetliler tarafından da kullanılmıştır. 12 yılın 5 katı olan 60 yıllık devreleri ile Göktürkler, Uygur Türkleri, Tuna Bulgarları, İdil Bulgarları da kullanmış ve Hiung-nu'lar da Çin'in hemen kuzeyinde bulundukları için büyük ihtimalle Hun Türkleri’nde de kullanmıştır. Göktürk Yazıtları, Uygur kitap ve hukuk belgeleri, Tuna Bulgarları'nın yazıtları, Bulgar Hakanları Listesi ve Manas Destanı'ndaki bazı olaylar da bu takvim ile tarihlendirilmiştir. Bu takvimde her hayvan bir yılı gösterir. Örneğin “Pars Yılı” gibi. Her yılın o hayvanın özelliklerine göre şekillendiğine inanılır. Örneğin Maymun yılında eğlence ve hilenin artacağı inanışı vardır. Çağ adı verilen (ÇAĞ: 12x5=60 yıl) şeklindeki dönemler halinde ilerler ve bu rakam ortalama insan ömrüdür. 12 Hayvanlı Türk Takvimi Mete Han’ın tahta çıkış tarihi olan M.Ö. 209’da başlar. Bu takvimde kullanılan hayvan isimleri ise şunlardır: sıçgan (sıçan), ud (öküz), bars(pars), tavışgan (tavşan), lu (ejder), yılan, yund (kısrak), kon (koyun), biçin (maymun), takıgu (tavuk), it (köpek), tonguz (domuz).

Hicri Takvim-Ay

¥  Bir yıl 354 gündür. Kamerî (ay) takvim olarak da bilinir.

¥  Hz. Muhammed Mekke den Medine ye hicretini (622) başlangıç yılı olarak esas almıştır.

¥  Hz. Ömer Döneminde oluşturulmuştur.

¥  Ülkemizde 1 Ocak 1926 ya kadar yürürlükte olan bu takvim, günümüzde sadece dinî ay ve günlerin belirlenmesinde kullanılmaktadır.

¥  Hicri takvim, Hicri Şemsi takvim ve Hicri Kameri takvim olmak üzere ikiye ayrılır.

1-Hicri Şemsi Takvim:

Hz.Muhammed’in Kabe’ye geliş günü: 20 Eylül 622 tarihi, takvim yılının başlangıcı olarak kabul edilir. “Şems” kelimesi: Arapçada, “Güneş” anlamına gelmektedir. Zaten, buna istinaden, bu takvimin: gün-ay-yıllarının hesaplanmasında ise: dünyanın, güneş çevresindeki dolaşımı esas alınır. Yani, bir anlamda, dünyanın güneş çevresinde dolaşımını esas alan “Miladi Takvim” ile benzerlik gösterir. Aralarındaki tek fark: “Başlangıç tarihleri” dir. Dünyanın güneş çevresinde bir kez dolaşımı, 1 yıl olarak kabul edilir. 1 yılın, 365 günden oluştuğu değerlendirilir.

2-Hicri Kameri Takvim:

Hicretin 17’nci yılı, Hicri Kameri takvimin, 1’nci yılı olarak kabul edilir ve takvim uygulaması başlatılır. Yani: takvimin başlangıç tarihi: 16 Temmuz 639 tarihidir. Muharrem ayı ise, yine Hicri Kameri takvimin başlangıcı olarak kabul edilir. Ancak, bu takvimde: gün-ay ve yıllar: dünyanın uydusu olan “Ay”ın, dünya çevresinde dolaşımı esas alınarak belirlenir. Zaten: “Kamer” kelimesinin anlamı “Ay” demektir. Ay; dünya çevresinde 12 kez dönünce: 1 kameri yıl olmuş sayılır. Bu 1 kameri yıl: 354 gündür. Ancak, bu gün belirlemesinde: çok hassas bir durum ortaya çıkar. Her yıl: Miladi takvim ve Hicri Kameri Takvim arasında, 11 günlük bir fark oluşur. Çünkü: Miladi takvimde, 365 gün varken, burada 354 gün, yani 11 gün daha kısadır. Bunun sonucunda, her yıl, bir önceki yıldan 11 gün önce sona erer. Tarihler, 11 gün öne kayar. Her 33 yılda bir ise; Miladi takvim ile Hicri Takvim arasında, 1 yıllık bir kayma olur. Takvimde bulunan 12 ay ( yani Ay’ın dünya çevresinde her turu, 1 ay fark edilir) : Muharrem, Safer, Rebiülevvel, Rebiülahir, Cemaziyelevvel, Cemaziyelahir, Recep, Şaban, Ramazan, Şevval, Zilkade, Zilhice olarak isimlendirilir.

Celali Takvim-Güneş

Bir yıl 365 gün 6 saat olarak kabul edilmiştir. Büyük Selçuklu Sultanı Melikşaha sunulmuştur. Takvimin başlangıç tarihi olarak 1079 yılı kabul edilmiştir. Babür Devleti tarafından da kullanılmıştır.

Rumi Takvim-Güneş

Bir yıl 365 gün 6 saat olarak kabul edimiştir. Takvimin başlangıç tarihi olarak hicret kabul edilmiştir. Gündelik hayatta hicri takvim kullanılırken1839 yılından itibaren Osmanlı Devleti nde mali işlerde (vergi, maaş vb.) aksama olmaması için kullanılmıştır.

Miladi Takvim-Güneş

Bir yıl 365 gün 6 saat olarak kabul edilmiştir. Gregoryen takvimi olarak da bilinir. Başlangıç olarak 1 Ocak tarihi kabul edilmiştir. Miladi takvimin ilk şekli Mısırlılara aittir. Romalılar ve Papa XIII. Gregorious tarafından geliştirilmiştir. Hz. İsa nın doğumu takvim başlangıcı olarak kabul edildiğinden bu takvime miladi takvim adı verilmiştir. Ülkemizde 1 Ocak 1926'dan itibaren kullanılmaya başlanmıştır.