BİLİM VE SANAT

İslam dünyasından bilim ve sanat alanında asıl gelişme Arap Yarımadası dışındaki fetihler sonrasında Müslümanların farklı kültürlerle karşılaşmasıyla gerçekleşmiştir. İslamiyet’i kabul eden Arap olmayan ulusların da katkılarıyla İslam kültür ve medeniyeti dünyanın en gelişmiş medeniyeti olmuştur.

1. İslam Dünyasında bilimsel alanda ilk gelişmeler Emevilerle birlikte başladı. Bu dönemde İran, Hint, Süryani, Yunan dillerinden birçok eser Arapça’ya tercüme edildi.

2. Tercüme faaliyetleri Abbasiler döneminde da ha yoğunlaştı. Tercüme faaliyetleri sonucunda eski medeniyetlere ait önemli bilgiler İslam Dünyasına giriyor ve Müslüman bilginler bu bilgilere kendi bilgilerini de katarak yeni ve daha gelişmiş bir bilim ortaya çıkarıyorlardı.

3. İslam Dünyasından bilimsel faaliyet konusunda Endülüs Emevileri bir hayli öne çıkmışlar ve başı çekmişlerdir. Başta Bağdat ve Kurtuba şehirleri olmak üzere İslam Dünyasının birçok yerinde kütüphaneler ve medreseler ( üniversite) açılmıştı.

4. 8. Yüzyıl ile 12. yüzyıllar arasında dünyada bilimsel faaliyet alanında İslam dünyası bir numara olma özelliği taşımıştır. Avrupalılar kendi medeniyetlerini Müslümanlardan öğrendikleri sayesinde kurmuşlardır. Avrupa da meydana gelen rönesans ve reform hareketlerinde İslam medeniyetinin büyük bir katkısı vardır.

5. Türklerde İslam medeniyetinin gelişimine büyük katkılarda bulunmuşlardır.

İslam kültür ve medeniyetinde bilimler iki genel gruba ayrılmıştı.

A.İslami Bilimler

• Tefsir: Abbas, Mes’ud, Ubey b.Kab, El-Ferra, Taberi ,Kurtubi, Zemahşeri , İbn’ül Arabi , Fahruddin Razi ,İbn-i Kesir
• Kıraat: Kuran-ı Kerim’in doğru okunması öğreten ve açıklayan bilim dalıdır.
• Fıkıh: el-Basrî ,Ebu Hanife ,İmam Malik , İmam Şafii , Ahmet İbn-i Hanbel
• Kelam: İmam El Gazali ve Muhyiddin Arabî, Eş’âri, Maturidî
• Hadis: Hadis bilimi konusunda çalışmalar yapan başlıca bilginler şunlardır: Malik bin Enes, İmam Buhari, İmam Tirmizi, İmam Müslim, Ebû Davut, İbn-i Mâce, Neseî

B.Akli ( pozitif ) Bilimler:

• Tıp, matematik, astronomi, kimya, felsefe tarih, coğrafya gibi bilim dallarına denir. Müslümanlar özellikle halife Harun Reşid ve Memun döneminde tercüme faaliyetleri sayesinde birçok bilgiyi öğrenmişler ve bu bilgileri geliştirmişlerdi. Bu dönemde İslam Dünyası Bilim alanında oldukça ileri gitmiş ve her alanda birçok bilim adamı yetişmiştir.

Akli bilimlerde yetişen başlıca önemli bilim adamları şunlardır:

­  Tıp: Ebu Bekir er-Razi , İbn-i Sina,Huneyn bin Ihsak ,Masaveyh, Razi, Mecusî

­  Matematik: Harezmi (İlk cebir kitanbını yazdı) , İbn-i Cemşid, Biruni, Ömer Hayam, Sabit bin Kurra ,

­  Kimya: Cebir bin Hayyan, El-Maksidi ,Razî, Makdisî ,İbni Sina

­  Felsefe: Farabi, El- Kindi, İbni Sina

­  Astronomi: El- Battani, Ali Kuşçu, Harizmi, Ömer Hayam, Fezârî, El-Bettanî Hâzin, Ebu’l-Vefa

­  Tarih: Mesudi, Taberi, İbn-i Haldun.

­  Coğrafya: İbn-i Batuta, İbn-i Havkal.

Sanat

«       İslam dünyasında bilim gibi sanat da fetihlerin genişlemesine paralel olarak gelişmiştir. İslam dünyasında sanat alanında en büyük gelişme mimari alanda oldu.

«       Daha Emeviler Dönemi'nde İslam mimarisi Hıristiyan mimarisiyle yarışabilecek düzeye gelmiştir.

«       Mimari eserlerde bölgelere göre farklılıklar gözlenmiştir. Suriye'de Roma ve Bizans, Mezopotamya ve İran’da Sasani, Mısır'da eski Mısır medeniyetlerinin izleri yapılan mimari eserlerde açıkça görülür.

«       Araplar mimaride Türklerden de etkilenmişlerdir. Mimaride kullandıkları kemer ve kubbeler bu duruma kanıt olarak gösterilebilir.

«       İslam dünyasında süsleme ve desen sanatları da büyük gelişme göstermiştir.

«       İslam dünyasında ilk dönemlerde resmin yasaklanmış olması hat (güzel yazı) ve minyatür sanatlarının, oymacılık ve kakmacılığın gelişmesine yol açmıştır.

1) İslam Dinini yaymak için yapılan fetihler aynı zamanda İslam sanatının gelişmesini de sağlamıştır. Çünkü fethedilen ülkelerdeki sanat anlayışı İslam sanatını da etkiliyordu. Bunun sonucunda farklı sanat anlayışlarından oluşan yeni ve daha gelişmiş bir İslam sanatı ortaya çıkmış oldu. İslam Sanatı İran, Bizans ve Türk sanatından etkilenmiştir.

2) Resim ve heykelcilikle uğraşılmamış bunun yerine mimari eserlerde oymacılık, nakkaşlık, kakmacılık, çinicilik ve cam işçiliğinde önemli gelişmeler olmuştur. Ayrıca hat ve minyatür alanında gelişmeler yaşanmıştır.

3) İslam Devleti’nin her yerine camiler, medreseler, köprüler, hanlar, kervansaraylar yapılmıştır.

4) Mimari eserlerde kubbe ve kemer kavramları Türklerden Araplara geçti ve eserlerde kullanılmaya başlandı.

5) Camilerde mihrap, minare ve şadırvan gibi yapılar ilk olarak Emeviler zamanında kullanılmaya başlanmıştır.

6) İslam sanatında gelişen belli başlı sanat dalları şunlardır: Mimari, Minyatür, Hat ( Güzel yazı ) ,Tezhip, Oymacılık, Kakmacılık, Sedef işlemeciliği, Çinicilik.

7) Saray yapımında açık olarak Bizans ve İran etkisi görülür.

8) Emeviler döneminin en önemli eseri Halife Abdülmelik’in Kudüs’te yaptırdığı Kubbetüs-Sahra’dır. Şam’da Emevi Camii, Kuseyr-i Amra Camii, Fustat’ta Amr b.n As Camii, Kudüs’te el-Aksa Camii ve Fas’ta Kutubiye Camii diğer Emevi eserleri arasındadır.

9) Endülüs Emevileri’nin Kurtuba Camii ve El-Hamra Sarayı yapılmıştır. Bu mimaride “arabesk” denilen süsleme sanatı kullanılmıştır.

10) Abbasilerin en önemli mimari eserleri arasında Samerra Ulu Camii ve Belkuvara Sarayı’dır.