HUKUK SİSTEMİ

R  Türk-İslam Devletlerinde hukuk, Şeri ve Örfi olmak üzere ikiye ayrılırdı.

R  Şeri hukuk ile ilgili davalara “kadı” bakardı.

R  Örfi hukuk ile ilgili davalara bakan yüksek bir mahkeme vardı.

R  Ordu içindeki anlaşmazlıklara “kadıasker”(kazasker) bakardı.

Selçuklularda Hukuk Sisteminin Dayanakları

R  Köktürk, Uygur ve Akhun gelenekleri,

R  İslamiyet’e girişle birlikte Karahanlılar ve Gaznelilerle beraber Abbasilerden alınan uygulamalar,

R  İmparatorluğun asıl kurucusu olan Oğuzların kabile gelenekleridir.

Cengiz Han Yasaları

R  Orta Asya Moğol ve Türk kavimlerini egemenliği altına alarak 1206’da cihan imparatorluğu kurmuştur. Onun zamanında, Moğolların hukuk ve askerlik işlerini düzenlemek amacıyla Uygurca yazılan ve kaynağını Türk töresinden alan Cengiz Yasası oluşturulmuştur. Bu yasalara “Yasaname-i Büzürg” adı verilmiştir. Daha sonra yasalar Cengiz’in Müslüman halefleri tarafından yazılan kanunlarla geliştirilmiştir. Hükümdarın sadece kendi iradesi ile koyduğu kanunlar, İlhanlılardan sonra gerek Osmanlılar gerekse Doğu Anadolu ve İran’da kurulmuş olan Türkmen devletlerinde yasa veya yasakname adı altında toplanmıştır.

a)Şer-İ Hukuk

R  Kaynağını İslam dininden alan hukuk kurallarıdır.Aile,Miras,Ölüm,Ticaret işleri bu hukuk sisteminde ele alınırdı.

R  Boşanma, miras, hayır işleri ve vakıfların yönetimi gibi konularda geçerli olan hukuktur.

R  Uygulayıcısı kadı’dır. Kadı tayini Bağdat’taki Kadıl-kudat tarafından yapılırdı.

b)Örfi Hukuk

R  Kaynağını gelenek görenek ve sultanın emirlerinden alan hukuk kurallarıdır. İslam öncesindeki törenin devamıdır.

R  Devlet ve halk arasındaki davalara bakan hukuk kurallarıdır.

R  Uygulayıcısı taşrada Naib ve inzibat memurlarıdır. Başlarındaki kişiye Emir-i Dâd (Adalet Bakanı) denirdi.Emir-i Dad ağır siyasi suçluları yargılardı.  

R  Bu iki mahkeme dışında ağır siyasi suçların görüşüldüğü Divan-ı Mezalim adlı bir yüksek mahkeme vardır. Bu mahkemeye sultan başkanlık ederdi.

R  Türkiye Selçuklularında örfi yargıya “darü’l-adl” (adalet evi) adı verilirdi.

c)Askeri Hukuk

R  Ordu mensuplarının davalarına ise kadıasker bakmaktaydı.

R  Türkiye Selçuklularında bu görevi “kadıleşker” yürütmüştür.

R  Anadolu’da kurulan beyliklerin adli teşkilatlanması daha dar kapsamlı olmasına rağmen, Selçuklu adalet sistemine göre işlerdi.