PAROLAMIZ YA İSTİKLAL YA ÖLÜM

Abdullah ŞAHİN

MENÜ
10.SINIF TARİH DERSİ
12.SINIF İNKILAP TARİHİ DERSİ
T.C İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK
ÇAĞDAŞ TÜRK VE DÜNYA TARİHİ
YNT TV

MİMARİ VE SANAT TÜRK İSLAM

MİMARİ VE SANAT

d  Türk-İslâm mimarîsinin ilk örneklerine Karahanlılar’da rastlanmaktadır.

d  Nitekim Türk-İslâm mimarîsinin temelleri Karahanlılar döneminde atılmış, ilk kez “Ribat” adı verilen küçük kervansaraylar inşa etmişlerdir.

d  Ayrıca Karahanlılar ilk kez Bimarhâne (Darü’ş-şifa) kurarak hastaların tedavisinde de önemli gelişme sağlamışlardır.

d  Resim ve heykel sanatlarının İslâm dinine aykırı görülmesi nedeniyle bu sanat dalları pek gelişmemişse de, paralar üzerinde figürler, halılar üzerinde bitki ve hayvan motifleri kullanılmıştır. Ancak bu sanatlar çok gelişmemiştir.

d  Türk –İslam  Devletlerinde gelişen başlıca sanat dalları, çinicilik, minyatür, tezhip, ebru, süsleme, hat, oymacılık, kakmacılık ve mimaridir.

 

SÜSLEME SANATLARI

Hat  Arap harfleriyle İslâmî güzel yazı yazma sanatıdır. İslamiyet’e geçişle birlikte önem kazanmış ve bir sanat dalı haline gelmiştir.

Minyatür  Kitaplara suluboya kullanılarak çizilen küçük resimlerdir. Minyatür sanatçılarına “nakkaş” ya da “musavver” denilmiştir.

Tezhip  Kitap süsleme sanatıdır. Altınlamak, yaldızlamak anlamına gelir. Yaldız ve boya kullanılarak özellikle Kur’an-ı Kerim’in sayfaları süslenmiştir.

Çini  Fırınlanmış toprak üzerine yapılan renkli ve çeşitli motiflerden oluşan seramiklerdir.

Kündekâri  Ahşap işlemeciliğine dayanan el sanatıdır. Bu sanatlarla uğraşanlara Neccar adı verilmiştir. (Neccar = Marangoz)

Fresk  Yaş alçı (sıva) üzerine yapılan renkli duvar resmidir.

Vitray  Renkli cam süsleme sanatıdır.

Mozaik  Küçük cam ve taş parçalarının harç içerisinde yerleştirilmesi sanatıdır.

Telkâri  Altın, gümüş gibi maden işlemeciliğine dayanan sanat dalıdır.

Malakâri  Duvar kabartma sanatıdır.

Kakmacılık Ahşap ve madenlerin içine renkli malzemelerin yerleştirilmesi sanatıdır.

Oymacılık  Ahşap, alçı vb. zeminlerin oyulmasına dayanan süsleme sanatıdır.

Türklerin İslâm mimarîsine en önemli katkıları kemer, kubbe, Türk üçgeni ve sütundur.

Bunun dışında Büyük Selçuklu Devleti mimarîye; üst üste çift kubbe, silindirik ve yivli minare, köşeli çatı ve beş köşeli mihrap gibi unsurları kazandırmıştır.

 

SÜSLEME SANATLARININ KULLANIM ALANLARI

Duvar Süslemede Fresk, çini, mozaik, taş bezeme, malakâri, hat, oymacılık, kakmacılık.

Ahşap Süslemede Kündekâri, oymacılık, kakmacılık.

Kitap Süslemede  Hat, tezhip, minyatür, ciltçilik.

Maden Süslemede Telkâri, kakmacılık, oymacılık.

Cam Süslemede Vitray, taş bezeme, tuğla bezeme, alçı bezeme.

 

 

MİMARÎ YAPI TÜRLERİ

 

DİNİ MİMARİ

SİVİL MİMARİ

ASKERİ MİMARİ

/     Cami

/     Mescit

/     Türbe

/     Kümbet

/     Medrese

/     Külliye

/     Tekke

/     Zâviye

/     Saray

/     Köşk

/     Ev

/     Köprü

/     Çeşme

/     Hamam

/     İmârethâne

/     Tabhâne

/     Dârü’ş-şifa

/     Dârü’l-afiye

/     Bimarhâne

/     Maristan

/     Dârü’s-sıhha

/     Şifahâne

/     Ribat

/     Kervansaray

/     Han

/     Bedesten

/     Arasta

/     Kapan

/     Çarşı

/     Bimaristan

/     Kale

/     Sur

/     Burç

/     Tersane

/     Kule

/     Hisar

/     Kışla

/     Ordugâh

®  Kümbet Üzeri piramit çatı ile örtülü anıt mezardır. Türbe mimarîsi ise ilk kez Büyük Selçuklular tarafından uygulanmıştır.

®  Külliye Ana yapısı (merkezi) cami olan kompleks yapılar topluluğudur.

®  İmârethâne Yolculara ve yoksullara ücretsiz yemek dağıtılan yer. (Aşevi)

®  Kervansaray Ticarî amaçlı yapılardır. Ticaret yolları güzergâhında konaklama ve güvenlik hizmetlerini sağlamıştır.

®  Ribat Ticarî amaçlı yapılar olup, kervansaraylardan küçüktür. İlk kez Karahanlılar’da görülmüştür.

®  Bedesten Kumaş ticaretinin yapıldığı kapalı çarşıdır. Kubbelerle örtülüdür.

®  Kapan Hanı Tek bir cins ticaret maddesinin toptan satışının ya da dağıtımının yapıldığı kapalı pazar yeridir.

®  Arasta Üstü açık ya da kapalı, dükkânların sırayla dizildiği ticarî yapıdır. Bir diğer adı Ahi Çarşısı’dır.

®  Bimarhâne Akıl ve sinir hastalıklarının tedavi edildiği kurumlardır. İlk kez Karahanlılar’da görülmüştür.

®  Tabhâne Misafirhâne. Fakirlerin barındıkları sosyal yapılardır.

 

Türk-İslam devletlerindeki sanat eserlerinde mimari ağırlıkta idi.

Türk-İslam Devletleri tarafından yapılan ve günümüzde hala ayakta duran sanat eserlerinden bazıları şunlardır:

Æ  Tulunoğlu Camii

Æ  Baybars Camii

Æ  Mescid-i Cuma

Æ  Sultan Sencer Türbesi

Æ  Alaaddin Camii

Æ  Burmalı Minare

 

KARAHANLILAR DÖNEMİ MİMARİ

^ Şir Kebir Camii:Kerpiçten yapılmıştır.

^ Arap Ata Türbesi

^ Herakkan Kümbeti

^ Balacı Hatun Türbesi

^ Ribât-ı Melik (Kervansaray)

^ Ayşe Bibi Türbesi (Eski Türk çadır sanatı örneğidir.)

^ Registan Medresesi

^ Dehistan Kervansarayı

^ Tirmiz Sarayı

 

GAZNELİLER DÖNEMİ MİMARİ

Leşker-i Bazar Sarayı (Afganistan)

Leşker-i Bazar Ulu Camii (Afganistan)

v  Zafer Kuleleri

v  Mahmut Bendi

v  Ribât-ı Mahi

v  Sultan III. Mesut Sarayı

v  Arâsü’l-Felek Camii

 

BÜYÜK SELÇUKLULAR MİMARİ

•  Nizâmiye Medresesi (Bağdat)

•  Diyarbakır Ulu Camii

•  Nişabur Medresesi (ilk Selçuklu medresesidir.)

•  Sultan Sencer Türbesi (Merv)

•  Tuğrul Bey Türbesi (Rey)

•  Rey Medresesi

•  Kazvin Mescit-i Cuma

•  İsfahan Melikşah Camii

•  Kümbet-i Surkh

•  Ribât-ı Zafaranî

•  Gülpayegân Camii

•  Mescit-i Cuma (İsfahan) (ilk medrese-cami birleşimidir.)

•  Mescidi Cuma : İsfahanda Melikşah yaptırmıştır.

•  Haydariye Mescidi

•  Damgan Mescidi Cuması

•  UYARI: Kervansaraylar ilk defa Karahanlılar ve Gaznelilerde görülmektedir.

•  Ribatı Anuşirvan Medresesi : Tuğrul Bey tarafından yaptırılmıştır.

 

İLAÇ GİBİ BİLGİLER;

þ  Büyük Selçuklularda ilk medrese Nişabur' da Tuğrul Bey tarafından yaptırılmıştır.

þ  Rey ve Horasan' daki medreselerin dışındakiler günümüze kadar ulaşamamıştır.

Bu dönem eserleri arasında;

þ  Çini kaplı saraylar, cami, mescid, imaret, han, türbe, kümbet, şadırvan, sebil, kale, sur, ribat(kervansaray) ve mezar sandukaları sayılabilir.

þ  Fakat daha da önemlisi bu dönemde Türkler sanat dünyasına çok önemli mimari üsluplar katmışlardır.

Bunlar;

þ  Medrese mimarisi  - Bağdat Nizamiye Medresesi

þ  Medrese-Cami mimarisi - Sultan Melikşah’ın İsfahan’daki Mescid-i Camii

þ  Tuğla, kümbet ve çift kubbe inşaatı - Merv’de Sultan Sencer Türbesi gibi

þ  Yivli, yüksek ve ince minare tipi,  sütun,  sütun başlığı, pencerelerin katlar halinde sıralanması, dikdörtgen ve beş köşeli mihraplar Türklerin sanat dünyasına kazandırdıkları sanat üsluplarıdır.

þ  Türk-İslam mimarisinin en belirgin özelliği kubbe mimarisidir.

þ  Kervansaray-Kümbet-Kubbeli Camii-Bimarhane-Medrese mimarileri Türkler tarafından kazandırılan tarzlardır.

þ  Türk-İslam sanatında resim ve heykelciliğin yasaklanması oymacılık, kakmacılık, nakkaşlık ve minyatür gibi süsleme sanatlarının gelişmesinde etkili olmuştur.

þ  Türk-İslam sanatında resim ve heykelciliğin yasaklanması oymacılık, kakmacılık, nakkaşlık ve minyatür gibi süsleme sanatlarının gelişmesinde etkili olmuştur.

 


Yorumlar - Yorum Yaz
Anket
"PAROLAMIZ YA İSTİKLAL YA ÖLÜM" KİTABIMIZI OKUDUNUZ MU?
TÜRK İSLAM DEVLETLERİ TARİHİ
OSMANLI DEVLETİ TARİHİ
abdullahhoca

SİTEMİZE GÖSTERMİŞ OLDUĞUNUZ İLGİYE TEŞEKKÜRLER...
TARİH BİZDEN ÖĞRENİLİR.
Site Haritası