EKONOMİK HAYAT

AHİLİK TEŞKİLÂTI:

¥  Ahilik, XIII. yüzyılda Ahi Evran tarafından Konya, Kayseri ve Kırşehir bölgelerindeesnaf birlikleri olarak örgütlenmiş sosyo-ekonomik bir teşkilâttır.

¥  Anadolu Selçuklu Devleti’nde de şehirlerdeki ticarî hayat, aynı işi yapan esnafların oluşturduğu meslek örgütlenmesi olan Ahilik Teşkilâtı çerçevesinde gelişmiştir.

¥  Büyük Selçuklu Devleti’ndeki fütüvvet teşkilâtının devamı niteliğinde olan Ahilik,aynı işi yapan esnafların oluşturduğu meslek örgütlenmesidir.

¥   Sadece Müslüman esnaf ve zanaatkârların kabul edildiği Ahilik, yardımlaşma ve dayanışma esasına dayanıyordu

¥  Ahi olmak ve peştemal kuşanmak için kişinin bir Ahi tarafından önerilmesi zorunludur. Üye olmak isteyenlerden yedi fena hareketi bağlaması ve yedi güzel hareketi açması beklenmektedir:

•  Cimrilik kapısını bağlamak, lütuf kapısını açmak

•  Kahır ve zulüm kapısını bağlamak, hilim ve mülâyemet kapısını açmak

•  Hırs kapısını bağlamak, kanaat ve rıza kapısını açmak

•  Tokluk ve lezzet kapısını bağlamak, riyazet kapısını açmak

•  Halktan yana kapısını bağlamak, Hak'tan yana kapısını açmak

•  Herze ve hezeyan kapısını bağlamak, Marifet Kapısını açmak

•  Yalan kapısını bağlamak, doğruluk kapısını açmak

•  Kafirler, çevresinde iyi tanınmayanlar, kötü söz getirebileceği düşünülenler, zina ettiği ispatlananlar, katiller, (kasaplar), hırsızlar, dellallar, vergi memurları, vurguncular örgüte katılamaz.

•  Kadınlar, Ahiliğin "kadınlar kolu" olarak adlandırabileceğimiz Bacıyan-ı Rum (Anadolu Bacıları) teşkilatına üye olmuşlardır.

~  Her mesleğin bir “Lonca”sı ve bunların başında da “Ahi” denilen liderler vardı.

~  Bu teşkilâtta usta-kalfa-çırak ilişkisi içerisinde “Meslekî Eğitim” de verilmiştir.

Ahilik Teşkilâtı'nın sonuçları

”  Ahilik, Anadolu'da köylere kadar yayılarak Anadolu'nun daha kısa sürede Türkleşip İslamlaşmasını sağlamıştır.

”  Göçebe Türkmenler yerleşik hayata geçirilerek hem İslami uyum kolaylaşmış, hem de Türk şehirciliği hız kazanmıştır.

”  13. yy'ın ikinci yarısına kadar çoğunlukla gayrimüslimlerin Türk olmayan yerli halkın elindeki sanat ve ticaret işlerine Müslüman Türkler de katılmış ve hızlanma kazandırmıştır.

”  Türk esnaf ve sanatkarları arasında sağlanan dayanışma ve yardımlaşma sayesinde Ahilik önemli bir güç haline gelmiş,hız kazanmış, asayişin bozulduğu zamanlarda (örneğin Moğol İstilası) kendi otoritesini yürütmüştür.

”  Dini ve ahlaki yapı korunmuştur

Ahilerin Görevleri Arasında;

`  Üretici ve tüketiciyi korumak

`  Üretimi ihtiyaca göre ayarlamak

`  Malların kalitesini kontrol etmek

`  Bozuk mal üretilmesini önlemek

`  Piyasaya çıkan malların fiyatlarını belirlemek (Narh kesmek)

`  İş yeri açma izni (ruhsatı) vermek (Gedik Usûlü) sayılabilir.

Ahilik teşkilâtı 3 dereceli bir düzene dayanır. Her kapı üç dereceyi içerir. Bu dereceler şöyle sıralanır:

Z  Yiğit

Z  Yamak

Z  Çırak

Z  Kalfa

Z  Usta

Z  Ahi

Z  Halife

Z  Şeyh

Z  Şeyh-ül Meşayıh

„  Ahilik töreleri yaygın Türkçe deyimlere dönüşmüşlerdir. Örnek olarak "pabucunu dama atmak" sözü ahiliğin peştamal kuşanma töreni ile ilgilidir. Çıraklıktan kalfalığa geçiş töreni öncesinde eğitimi tamamlanan çırağın pabucu dama atılır. Bir yandan da artık ustalarından, kalfalarından eskisi gibi ilgi görmeyeceğini ortaya koyar bu deyim.

„  Ahilikte sanatkarlar gündüzleri işyerlerinde 4 aşamadan oluşan hiyerarşi içinde mesleğin inceliklerini öğrenirler, akşamları toplandıkları ahi konuk ve toplantı salonlarında aynı hiyerarşi içinde ahlakî ve felsefî eğitim görürlermiş.

MALÎ TEŞKİLÂT VE PARA

Ò Anadolu Selçuklu Devleti’nde Hazine-i Âmire ve Hazine-i Hassa olmak üzere iki tür hazine vardı.

Ò Hazine-i Âmire: Devletin tüm gelirlerinin aktarıldığı devlet hazinesidir.

Ò Hazine-i Hassa: Hükümdarın kendisine (şahsına) ait olan iç hazinedir.

Ò Devletin diğer gelir kaynakları arasında ise şunlar yer almaktadır;

Ò Öşür: Müslümanlardan alınan 1/10 oranındaki ürün vergisidir.

Ò Haraç: Gayr-i müslimlerden alınan ürün vergisidir.

Ò Cizye: Gayr-i müslim erkeklerden askere gitmeme karşılığında alınan vergidir.

Ò Bâc-ı Bazar: Pazar vergisidir.

Ò Ganimet: Savaş gelirlerinin 1/5’idir.

Ò Gümrük vergileri

Ò Liman gelirleri

Ò Komşu devletlerin hediyeleri

Ò Maden, orman ve tuzla gelirleri

Ò XIII. yüzyıldan itibaren Anadolu'da ticari hayat canlandı.

Ò Özellikle I. Alaeddin Keykubat döneminde Anadolu, dünyanın ekonomik bakımdan en zengin ülkelerinden biri durumuna geldi.

Ò Anadolu Selçuklu Devleti'nin ekonomisi tarım ve hayvancılık, sanayi ve madencilik ile ticarete dayanıyordu.

EKONOMİK UĞRAŞ ALANLARI

ä  Sanayi ve madencilik

ä  Tarım ve hayvancılık

ä  Ticaret

ä  Şıhne: Hükümetçe atanan şıhne, şehirlerdeki ticarı hayatı kontrol eder ve devlete ait pazarlardaki vergileri toplardı.

ä  Maliye ve para

ä  Anadolu Selçuklularında maliye işlerine Divan-ı istifa bakardı.

ä  Devletin bütün gelirleri, ha­zinede saklamrdı.

ä  İki türlü hazine vardı: Bunlar, devlet gelirlerinin konulduğu Hazine-i Amire (Devlet Hazinesi) ile hükümdarlann şahsına ait olan Hazine-i Hassa (İç Hazine) idi.

Devletin başlıca gelir kaynakları ;

µ  Gümrük

µ  Cizye

µ  Öşür

µ  Haraç vergileri

µ  Maden gelirleri

µ  Hayvan sürülerinden alınan vergiler

µ  Pazar yerlerinde alım satımdan alınan vergiler

µ  Tabi devletlerin ve beyliklerin gönderdiği vergiler ve hediyeler

µ  Savaşlarda elde edilen ganimetIerden meydana geliyordu.

µ  Her ülkenin ekonomisinde olduğu gibi Selçuklu ekonomisinde de para (sikke) önemli rol oynadı.

µ  İlk Selçuklu paralan, önce bakır sonra gümüş ve altından basıldı.

µ  Bunlardan gümüş paraya dirhem, altın paraya ise dinar denilmiştir.

µ  Anadolu Selçuklularında ilk para Sultan I.Mesut tarafından bastırılan bakır paradır.

µ  İlk gümüş ve altın para II. Kılıçaslan zamanında basıldı.