YILDIRIM BAYEZIT DÖNEMİ (1389-1402)

Yıldırım Bayezid dördüncü Osmanlı padişahı. 1389'dan 1403 yılına kadar hükümdarlık yapmıştır. Babası Sultan I. Murad, annesi ise Gülçiçek Hatun'dur. I.Murat’ın şehit edilmesinden sonra savaş meydanında tahta geçti. Askere cülus bahşişi dağıttı ve bu bundan sonra adet haline geldi. Bu arada Osmanlının batıda olmasından yaralanan Karamanoğlu harekete geçerek Osmanlı topraklarına saldırdı. Yıldırım bu durum karşısında Bursa’ya geldi. 1389'da I. Bayezid'a yönelik daha büyük bir tepki Anadolu Türkmen beyliklerinden gelmişti. Sözde Yakup Çelebi'nin öcünü almak üzere, Germiyanlı, Aydınlı, Saruhanlı, Menteşeli, Hamitli beylikleri ve hatta Sivas Hükümdarı Kadı Burhaneddin eyleme geçmişlerdi. Amaçları giderek büyüyen Osmanlı devletinin gücünü kırmak ve kaybettikleri topraklar varsa bunları geri almaktı.

1390 baharında I.Bayezid yanına vasal devletlerden katkılar olarak Sırp Kıralı İstavan Lazarovic ile Bizans İmparatorunun oğlu ve veliahtı Manuel'i alarak olağanüstü başarılar sağlayan bir Anadolu seferi gerçekleştirdi. Hızla hareket ederek Aydınoğulları, Saruhanoğulları, Germiyanoğulları, Menteşeoğulları ve Hamitoğulları beyliklerini ortadan kaldırdı. Saruhan beyleri Hızırşah ve Orhan Bey'in Bursa'da, Germiyanlı Yakup Bey'in İpsala'da ve Aydınlı İsa Bey'in ise Tire'de oturmaları emredildi. Antalya'ya kadar indi. Bu arada Bizans'in elinde bulunan Anadolu içinde dört tarafı Osmanlı arazisi ile çevrili bir enklav şekilindeki Filedelfia (şimdiki Alaşehir) kalesini vasalı olan Manuel'e zaptettirdi. O yıl sonbaharda Karamanoğlu Alaeddin Bey, Candaroğlu Emir Süleyman ve Sivas Hükümdarı Kadı Burhaneddin arasındakı ittifakı yıkmak için Konya'yı kuşattı. Yıldırım'in eniştesi olan Karamanoğlu Alaeddin Bey barış imzalayarak Çarşamba Suyu'na kadar topraklarını Osmanlılara bırakmak zorunda kaldı.

1391-1392 kışını Bursa'da geçiren I. Bayezid 1392 baharında Kastamonu üzerine yürüyerek, Candaroğlu topraklarını ele geçirdi. Kadı Burhaneddin üzerine gönderilen öncü Osmanlı birlikleri önce Osmancık kalesini aldılar. Fakat Kadı Burhaneddin ordularına karşı yapılan Kırkdilim Muharebesi'nde yenilip bu ordunun komutanı olan I. Bayezid'ın büyük oğlu Şehzade Ertuğrul Çelebi bu savaşta şehit düştü. Kadı Burhaneddin'in Moğol asıllı akıncıları Anadolu Osmanlı topraklarına yayıldı. I. Bayezid ise Macar ordularının Rumeli'de yaptıkları hücumları önlemek amacıyla Rumeli'ye dönmek zorunda kaldı.

1393 baharında Anadolu büyük bir savaş ortamı halini alıp I. Bayezid müttefikleri ile Kadı Burhaneddin müteffikleri arasında yer yer patlak veren savaşlara sahne oldu. Anadolu'da sefere çıkan I. Bayezid bu defa Amasya ve yöresine yöneldi.

I. Bayezid'in yerel müttefiki Niksar merkezli Canik bölgesi yerleşikli Taceddinoğulları idi. Bunun sefer sonucunda Amasya, Merzifon, Turhal ve Tokat kaleleri Osmanlılar eline geçmiştir. Osmanlı Anadolu’daki faaliyetler için Bursa’yı merkez, ikinci büyük başkent olarak kullanıyordu. Yıldırım hiçbir zorlukla karşılaşmadan Germiyan, Aydın, Menteşe, Saruhan, Hamitoğullarını ortadan kaldırdı. Daha sonra Konya’ya yürüdü Karamanoğlu’nu yakaladı fakat onu affetti. Karamanoğlu yine rahat durmadı Osmanlıya karşı Kadı Burhanettin ve Candaroğulları ile anlaştı. Yıldırım bunun üzerine yürüdü ve Candaroğullarından Kastamonu’yu aldı. Anadolu’da topraklar genişleyince Kütahya merkez olmak üzere Anadolu Beylerbeyliğini kurdu.

 

Yıldırım Beyazit Dönemi Siyasi Olaylar;

 

Niğbolu Savaşı 1396

Türklerin batıya ilerleyişini durdurmak. Osmanlıyı Balkanlardan-Avrupa’dan atmak. İstanbul kuşatmasına yardım etmek. Yıldırım Venedik’le bir ticaret antlaşması yaparak onlara bazı ticari imtiyazlar tanıdı. Yıldırım doğuyu ve batıyı sindirdikten sonra İstanbul’u 1391’de kuşattı. Fakat boğazı kontrol edemediği için bir sonuç alamadı. Kuşatmayı hafifleterek Anadolu (Güzelce) Hisarı’nı yaptırdı.1395’te kuşatmayı tekrar ağırlaştırdı. Yardım alamayan Bizans zor durumda kaldı ve Avrupa’dan yardım istedi.

Yıldırım Bayezit'in 1393'te Bulgar Krallığı'nı ele geçirmesi ve İstanbul'u kuşatması üzerine Avrupa'da yeni bir Haçlı ittifakı oluşturuldu. Macar, Fransız, Alman, İngiliz, Polonya ve Venedik ordularından oluşan Haçlıların, Niğbolu Kalesi'ni kuşatması üzerine, Yıldırım Bayezid, İstanbul kuşatmasını kaldırarak, Niğbolu önlerine geldi ve Haçlı ordusunu yendi.

Niğbolu Savaşının Sonuçları;

Í  Balkanlarda Osmanlıyı yenmenin mümkün olmadığı ortaya çıktı.

Í  Orta Avrupa’nın kapıları Osmanlıya açılmaya başladı.

Í  Balkanlarda Osmanlı hâkimiyeti güçlendi.

Í  Bizans’ın Avrupa′dan yardım alma ümidi daha da azaldı.

Í  Haçlı dünyası uzun süre kendisini toparlayamadı.

Í  Fetret devrinde aldığı bu darbeden dolayı Osmanlının üzerine gelemedi.

Í  Eflak, Boğdan Osmanlı hâkimiyetini tanıdı.

Í  Yıldırım’a Halife Sultan-ı İklim-i Rum unvanın verdi.

Í  Bu unvan Anadolu’da yapılan faaliyetleri meşrulaştırdı.

Í  Bulgaristan tamamen Osmanlı hâkimiyetini tanıdı.

Í  Mora’ya sefer düzenlendi ve alındı.

Í  Selanik alındı.

 

Anadolu’da Siyasal Durum;

Osmanlının Niğbolu’da olmasından yararlanan Karamanoğlu Ankara’ya saldırarak burayı aldı.1397’de Yıldırırm bu beylik üzerine yürüyerek bu beyliği kendisine bağladı. Bu arada Kadı Burhanettin ölünce Çelebi Mehmet beylik üzerine yürüdü ve Samsun, Sivas, Kayseri, Aksaray ve Kırşehir’i aldı. Böylece orta ve batı Anadolu’da Türk siyasi birliği sağlandı.

 

Bunların Sonucunda Oluşan Durum

£  Doğuya doğru genişleme Osmanlı ile Timur’u karşı karşıya getirdi.

£  Dulkadiroğulları Osmanlının tehdidi altına girince Osmanlı ile Memlukluların arası açıldı.

£  Batı Anadolu’nun fethi Osmanlıya Akdeniz ve Ege’de uzun sahiller getirdi.

£  Aydın Menteşeoğullarının donanması Osmanlıya katılınca Osmanlı donanması güçlendi ve denizcilik faaliyetleri gelişti.

£  Ege adalarına seferler düzenlendi.

£  Osmanlı ordusu Fırat Nehri’ne ulaştı.

£  Osmanlı Akkoyunlularla karşı karşıya geldi.

 

İkinci İstanbul Kuşatması;

Yıldırım Niğbolu’da Haçlılara darbe vurduktanve Anadolu′da da işleri yoluna koyduktan sonra yarım bıraktığı işe geri döndü.1399’da İstanbul’u ikinci defa kuşattı. Fakat Timur tehlikesi yaklaşınca Bizans’la anlaşarak kuşatmayı kaldırdı.

Yapılan antlaşmaya göre;

£  Silivri’ye kadar olan topraklar Osmanlının olacak.

£  Yıllık vergi artırılacak.

£  Bir Türk Mahallesi kurulacak ve bir cami yapılacak.

£  İstanbul′da bir kadı bulunacak.

  

ANKARA SAVAŞI 1402 Timur 1396’da devletini kurdu ve İlhanlıları, Altınordu Devletlerini yıkarak güçlendi. Daha sonra batıya yöneldi ve bu da Ankara Savaşı’na neden oldu.

Ankara Savaşının Sebebleri; ž  Timur’un yıktığı devletlerin hükümdarları (Karakoyunlu Kara Yusuf ve Celayirli Hükümdarı Ahmet Celayir) kaçıp Osmanlıya sığınması ve Osmanlıyı kışkırtması. ž  Yıldırım’ın yıktığı beyliklerin beylerinin Timur’u kışkırtması. ž  “Birbirlerine yazdıkları hakaret içeren mektuplar. ž  Timur’un Çin’e ve Hindistan’a yapacağı seferlerde arkasında güçlü bir devlet bırakmak istememesi. ž  Her iki sultanın da cihan hâkimiyetinin peşinde olması. ž  Yıldırım’ın Erzincan Kemah’ı alması, Timur’un buna karşılık Sivas’ı yakıp yıkması. İki ordu Ankara′nın Çubuk Ovası’nda karşılaştı. Bazı beylik askerleri Timur’un safına geçince Timur kolay bir zafer kazandı. Yıldırım esir düştü ve altı ay sonra öldü.

Ankara Savaşının Sonuçları; ž  Anadolu beylikleri tekrar kuruldu.(Karesi Beyliği ve Kadı Burhanettin Devleti hariç) ž  Anadolu Türk siyasi birliği bozuldu. ž  Osmanlı Devleti yıkılma tehlikesi geçirdi. ž  Fetret devri başladı, taht kavgaları yaşandı. ž  Osmanlı Timur’un himayesine girdi. ž  Anadolu Timur’un himayesine girdi. ž  Bizans’ın ömrü uzadı, İstanbul’un fethi gecikti. ž  Balkanlarda Türk ilerleyişi durdu. ž  Karakoyunlu, Akkoyunlu devletleri güçlendi Osmanlıya rakip oldu. ž  Osmanlı Arnavutluk’u boşaltmak zorunda kaldı.

 

 

Cülus Bahşişi Dağıtımı Osmanlı İmparatorluğu’nda ilk cülus bahşişi 1389 yılında Yıldırım Beyazıt tarafından, Kosova‘da dağıtılmıştır. İlerleyen süreçte cülus bahşişi dağıtılması Fatih Sultan Mehmet tarafından kanunlaştırılmıştır. Yavuz Sultan Selim‘de cülus bahşişinde yasal düzenlemeler yapmış, ödenecek miktarları belirlemiştir. Osmanlı Devleti’nde son kez cülus bahşişi veren padişah; III. Mustafa‘dır. Cülus bahşişi, I. Abdülhamit döneminde kaldırılmıştır. I. Abdülhamit Han taht’a çıktığında “Hazinede bahşiş yoktur, bundan böyle cülus bahşişi verilmeye! Asker evlatlarımıza fermanımız duyurula!” buyurmuştur. Bunun üzerine cülus bahşişi vermeyen I. Abdülhamit, cülus bahşişi dağıtılmasınıda kaldırmıştır.

 

Yıldırım Beyazıt Dönemi Anadolu'da Türk Birliğinin Sağlanması:

Yıldırım Beyazıt Anadolu birliğini sağlamak için iki sefer düzenledi.

Bu seferler sonucunda:

Batı Anadolu'daki beyliklerden Germiyan, Aydın, Saruhan, Menteşe ve Hamitoğullarına son verildi. Candaroğullarına son verildi. Kadı Burhanettin Beyliği (Eretna devleti) ile yapılan Kırkdilim savaşında Osmanlı kuvvetleri yenildi. Kadı Burhaneddin'in Akkoyunlu Devletiyle yaptığı savaşta ölmesi üzerine bu beyliğin toprakları da Osmanlılara katıldı. 1401 yılında Karamanoğullarına son verildi. Dulkadiroğulları Beyliği Osmanlılara bağlandı.

 

İstanbul Kuşatmaları:

Yıldırım Bayezıd 1391-1400 yılları arasında İstanbul'u 4 kez kuşatmış, bu kuşatmalar sırasında Bizans'a Karadeniz’den gelecek yardımı engellemek için boğazın Anadolu yakasına Anadolu Hisarını (Güzelcehisar) yaptırdı.

---

Yorumlar - Yorum Yaz

---