OSMANLI BİLİM İNSANLARI

Osman Hamdi Bey (1842-1910)

İlk Türk arkeoloğu kabul edilir. En önemli arkeolojik kazısı 1887-1888'de gerçekleştirildiği Sayda Kral Mezarlığı (Lübnan) kazılardır. Bu kazılar sırasında dünyaca ünlü İskender Lahidi’ni bulmuştur. Günümüzde varlığını Mimar Sinan Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi olarak sürdüren Sanayi-i Nefise Mekteb-i Alisi'nin kurucusudur

Ali Kuşçu (1400/1403-1474)

Fatih Sultan Mehmet'in daveyitle İstanbul'a gelmiştir. Osmanlı İmparatorluğu'nda bir astronom, matematikçi ve dil bilimcidir. Ayasofya Medresesi'nde müderrislik yapmıştır.

Takiyüddin (1521-1585)

1571'de Mustafa Çelebi'nin ölümünden sonra II. Selim tarafından saray müneccimbaşılığına atandı. 1574 yılında Galata Kulesi'nde gözlem çalışmalarına başlamıştır. Hoca Saadettin ve Sokullu Mehmet Paşa'nın desteği ve padişah III. Murat'ın fermanıyla 1577 yılında Tophane sırtlarında Takîyüddîn’in yönetimi altında bir gözlemevi olan Takiyüddin'in Rasathanesi kurulmuştur. 1580 yılında topa tutularak yıkılmıştır.

Müneccimbaşı Ahmed Dede (1631-1702)

17. yüzyıl Osmanlı tarihçisi. Çeşitli konularda çok sayıda eser vermiş olmakla birlikte, en tanınmış kitabı Osmanlı tarihinin önemli kaynaklarından biri olma konumunu günümüzde de sürdüren ve Arapça yazdığı Sahaifü'l-Ahbâradlı eseridir. Aslında bir dünya tarihi olan söz konusu eser bu özelliği nedeniyle sonradan pek çok kaynakta "Câmiü’d-Düvel" adı ile anılagelmiştir. "Müneccimbaşı Tarihi" şeklinde de anılır.

Mirim Çelebi (1450-1525)

Matematikçi ve gökbilimcidir.  Ali Kuşçu, annesi tarafından büyükbabası olur. İstanbul'da medrese öğrenimi görerek müderris oldu. I. Selim döneminde (1512 - 1520) Anadolu kazaskerliğine getirildi. Gökbilimde gözlem yönteminin gelişip yaygınlaşması için çaba gösterdi. Tusi'nin Zic'i ilhani adlı yapıtına dayanarak Uluğ Bey'in Zic'ine Düstur ül-amel ve tashih ül-cetvel adıyla farsça bir şerh yazdı. Ali Kuşçu'nun gökbilimi konusundaki Fethiye adlı yapıtını yorumladı.

Bergamalı Kadri (16. yüzyıl)

Türk dil bilimcidir. 1530'da kaleme alınmış Müyessiretü'l-Ulûm adlı dil bilgisi kitabının yazarıdır. Bu kitap Anadolu Batı Türkçesiyle yazılmış en eski dil bilgisi eseridir. Bergamalı Kadrî bu eserini Kanuni Sultan Süleyman'ın sadrazamı Pargalı İbrahim Paşa adına sunmuştur.

Katip Çelebi (1609-1657)

Tarih, coğrafya, bibliyografya ile ilgili çalışmalar yapmış Türk-Osmanlı bilim adamı ve aydını. Dünya bilim edebiyatında en ünlü ve bilinen eseri; İslam dünyasının en değerli eserlerini içeren 15.000 kitabı ve 10.000 müellifi (yazar) alfabetik dizin sistemine göre tanıtan Keşf ez-zunûn 'an esâmî el-kutub ve-l-fünûn ve daha sonra İbrahim Müteferrika tarafından basılan meşhur coğrafya ansiklopedisi Cihannüma ile tanınır.

Marko Paşa (19. yüzyıl)

Ünlü Osmanlı hekimidir. Galatasaraylı Marko Paşa ilk ve orta öğrenimini Yunanistan'ın meyve bahçeleri ve bağlarıyla ünlü Syros Adası'nda yaptı. Sonra, ailesi ile birlikte gittiği İstanbul'da Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane'yi (Askeri Tıbbiye) bitirdi. Mezun olduğu yıl, cerrahi kliniği şefliğine atandı. Kısa sürede iyi bir hekim olarak ün kazandı ve mirlivalığa (Osmanlılar'da sancak beylerine verilen paşalık rütbesi) yükseltilen ilk hekim oldu. 1861'de Sultan Abdülaziz'in hekimbaşılığına getirildi. 1871'de Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane Nazırlığı'na atandı. 1878'de,II. Abdülhamit döneminde Meclis-i Ayan (Senato) üyeliği'ne getirildi. Kırımlı Aziz Bey'le birlikte Hilâl-i Ahmer Cemiyeti'nin (Türkiye Kızılay Derneği) kurulmasında katkıda bulundu.

Sabuncuoğlu Şerafettin (1385-1468)

Osmanlı döneminde tıp alanında önemli eserler vermiş Türk hekim ve cerrah. İlk Türkçe cerrahi eserin sahibidir. Mücerrebname adlı eseri Sabuncuoğlu'nun hayvanlar ve kendi üzerinde denediği ilaçlardan oluşan özgün bir eserdir. Yazarın bir diğer önemli eseri Cerrahname'dir.

Piri Reis (1465-1554)

Osmanlı denizci ve kartografı. Asıl adı Muhyiddin Pîrî Bey'dir. Amerika'yı gösteren Dünya haritaları ve Kitab-ı Bahriye adlı denizcilik kitabıyla tanınmıştır.

Ahmed Cevdet Paşa (1822-1895)

Ahmet Cevdet Efendi’ye 1855 yılında devletin resmi tarihçisi olarak görev verildi, bu görevi on yıl sürdürdü. "Tarih-i Cevdet" adıyla şöhret bulan on iki ciltlik eserinin geri kalan bölümlerini yazdı; eserin son cildi 1886’da yayınlandı. Ahmet Cevdet Efendi, bir yandan da zamanın siyasal olaylarını anlatan “Tezâkir-i Cevdet” adlı eserini de kaleme aldı. Ayrıca hayatının daha sonraki bir döneminde peygamberler tarihini anlatan altı ciltlik “Kısâs-ı Enbiyâ” adlı eseri yazmıştır.

Hezarfen Ahmet Çelebi (1609-1640)

Kendi geliştirdiği takma kanatlarla uçmayı başaran ilk Türk olmuştur. 1623-1640 yılları arasında saltanat süren Sultan IV. Murat zamanında, uçma tasarısını gerçekleştirdiği ve geniş bilgisinden ötürü halk arasında, Hezarfen olarak anıldığı bilinmektedir. Hezar, Farsça kökenli bir sözcük olup 1000 anlamına gelir. Hezârfen ise "bin fenli" (bilimli) yani "çok şey bilen" anlamına gelir.

İbrahim Müteferrika (1674-1745)

Macar asıllı Osmanlı müteferrika, matbaacı, yayımcı, yazar ve çevirmen. Osmanlı devletinde basımevi kurup Türkçe kitap yayımlayan ilk kişidir. Osmanlı Devleti’nin ilk matbaasını 1727’de kurmuş, bunun ardından ise 1729’da Vankulu Lügatı isimli ilk sözlüğü basılmıştır.

Kadızade-i Rumi (1337 – 1421)

İlk eğitimini Bursa’da alan Kadızade daha sonra Horasan ve Maveraünnehir’de eğitimine devam etmiştir. Uluğ Bey’in kurduğu medresede müderrislik, rasathanede müdürlük yapan Rumi, astronomi ve matematik alanında eserler vermiştir. Ali Kuşçu, Fethullah Şirvani, Uluğ Bey öğrencileri arasındadır.

Ebussuud Efendi (1490 – 1574)

Otuz yıl şeyhülislamlık yapan Ebussuud Efendi, Kanuni’nin oluşturduğu kanunların hazırlanmasında etkili oldu. Daha çok tefsir, fıkıh, hadis gibi ilim dallarında eser vermiştir.

Altuncuzade

Fatih Dönemi’nde yaşayan bilim adamı özellikle üroloji “İdrar yolları” hastalıkları üzerinde çalışmalar yapmıştır.

Seydi Ali Reis (1498 – 1563)

Osmanlı Denizcisi olan Seydi Ali Reis Hint deniz seferlerine katılmıştır. Bu seferde gördüklerini Mir’atü’l – Memalik adlı eserde anlatmıştır. Kitabü’l- Muhit adlı eserinde ise yön tayini, büyük fırtınalar, limanlar, rüzgarlar, zaman hesabı gibi denizcilikle ilgili bilgilere yer vermiştir.

Evliya Çelebi (1611 – 1682)

17. yüzyılda yaşayan Evliya Çelebi, hayatı boyunca başta Osmanlı coğrafyası olmak üzere birçok ülkeyi gezmiştir. Gezdiği yerlerin coğrafi özelliklerini, tarihini, idari yapısını, gelenek ve göreneklerini 10 ciltlik “Seyehatname” adlı eserinde toplamıştır.

Koçi Bey (XVII. yüzyıl)

Bir devlet adamı olan Koçi Bey, Osmanlı Devleti’nin duraklamasının sebepleri ve çareleriyle ilgili IV. Murat’a sunduğu raporlarla ünlüdür.

Humbaracı Ahmet Paşa (1675 – 1747)

Asıl adı Kont de Bonneval’dır. Bir Fransız subayı olan Humbaracı Ahmet Paşa sığındığı Osmanlı Devleti’nde Humbaracı Ocağı’nı ıslah etmekle görevlendirildi. Kendisi modern manada topçu okulunun kurulmasında etkili olmuş ve okulda topçu subaylarına matematik dersleri vermiştir.

Lagarî Hasan Çelebi

IV.Murat zamanında yaşamış bilim insanıdır.Osmanlı Devleti’nde ilk roket uçuşu denemesini yapan kişidir.

Molla Fenari (15. yy)

Mantık alanında önemli çalışmalar yapmıştır. Eserleri Osmanlı’nın son dönemlerine kadar okutuldu. Maddet’ül Hayat adlı eseri vardır, Osmanlıda ilk şeyhülislamdır

Matrakçı Nasuh (16. yy)

Coğrafya, Minyatür, Matematik, Tarih alanlarında yetişmiştir. Cemal’ül-Küttab ve Kemal’ül-Hisab adlı eserleri vardır. Hünername önemli minyatür eseridir

Akşemseddin

Fatih’in hocasıdır. Daha çok Tıp alanında kendini yetiştirmiştir. Ayn’ül Ayan adlı eseri vardır.