PAROLAMIZ YA İSTİKLAL YA ÖLÜM
Abdullah ŞAHİN
II.MEŞRUTİYET DÖNEMİ
XX. YÜZYILDA OSMANLI DEVLETİ
1876 yılında I.Meşrutiyetin ilanından sonra Osmanlı Devleti ilk defa anayasal düzene geçmiş oldu. Fakat fazla uzun sürmeyen bu dönem Osmanlı-Rus savaşı nedeniyle I.Meşrutiyete II. Abdulhamid son verdi. 1878’den 1908 yılına kadar süren 30 yıllık yeni bir dönem başlamış oldu. Bu dönem tarihte İstibdat Dönemi olarak yer buldu. Bu sürece 1908 yılında ülke içinde gizlice örgütlenen İttihat ve Terakki Cemiyeti son verdi. Yeni dönem II. Meşrutiyet olarak tarihe geçti. Bu dönemin açılımı Türkçülük olacaktır. II. Meşrutiyetle yeniden başlayan Parlementer yönetim dönem dönem kesintiye uğrasada 16 Mart 1920 İstanbulun işgali ile Mebusan Meclisi basılacak ve bir döneme son verilecektir.
II. MEŞRUTİYET’İN İLANI (24 TEMMUZ 1908)
II. Meşrutiyet’in İlan Edilmesinin Nedenleri:
İç etken; İttihat ve Terakki Cemiyeti’ne bağlı subayların Meşrutiyet yönetimini istemesi
Dış etken; 1908’de İngiltere ile Rusya arasında Reval Görüşmesi’nin yapılması
1908’de İngiltere ile Rusya arasındaki Reval Görüşmesi’nde; Makedonya meselesi, Boğazların durumu ve Osmanlı’daki azınlıklar için yapılacak ıslahatların görüşülmesi Meşrutiyet’in ilânında hızlandırıcı etkiye sahip olmuştur.
İttihat ve Terakki Cemiyeti üyeleri, Meşrutiyet’i ilan ettirebilmek için Hürriyet Taburları’nı kurmuşlar ve isyan çıkarmışlardır. İttihat ve Terakki liderlerinden Enver Paşa, Resneli Niyazi Bey ve Eyüp Sabri Bey’in ordularıyla İstanbul’a geleceği dedikoduları üzerine endişelenen II. Abdülhamit, 24 Temmuz 1908’de II. Meşrutiyet’i ilan ederek Kanun-i Esâsi’yi yeniden yürürlüğe koymuştur.
abdullahhoca.com UYARIYOR
Meşrutiyet döneminde kaybedilen topraklar; 1-1908’de Bulgaristan bağımsızlığını ilan etti. 2-1908 de Girit Yunanistan'a katıldı. 3-1908 de Avusturya - Macaristan, Bosna-Hersek'i kendi topraklarına kattı. |
Reval Görüşmeleri 9 Haziran 1908
9 Haziran 1908 sabahı Finlandiya Körfezinde Baltık kıyısındaki Reval bu günkü Estonya'nın başkenti Tallinn’de İngiltere Kralı VII. Edward ile Rus Çarı Nikola bir araya geldiler.
İngiltere ve Rusya, Almanya'ya karşı duydukları ortak korkudan dolayı gittikçe birbirlerine daha da yakınlaşmaktaydı ve bu nedenle her iki ülkenin devlet adamları aralarındaki sorunların bazılarını çözmeye çalışıyorlardı. İki hükümdarın katıldığı Reval görüşmesinde İran, Afgan hududu, Girit, Balkan demiryolları ve Makedonya gibi çeşitli konular masaya yatırıldı. Ayrıca Almanya ve Avusturya’ya karşı izlenecek politika da görüşüldü. Görüşmeler hakkında net bir açıklama yapılmaması "Osmanlı devletin parçalanacağı düşüncesini" güçlendirdi.
Jön Türkler, bu görüşmede sultanın pasif politikasından dolayı imparatorluğun paylaşıldığı yönünde yoğun bir propagandaya başlamışlar ve bu propagandanın sonucunda İkinci Meşrutiyeti ilân ettirip, İkinci Abdülhamid dönemini resmen olmasa da fiilen sona erdirmişlerdi. (23 Temmuz 1908)
31 MART OLAYI (13 NİSAN 1909)
Nedenleri;
Volkan Gazetesi yazarı Derviş Vahdeti öncülüğünde İstanbul’da başlattıkları isyandır. 31 Mart Olayı Türk tarihinde rejime karşı çıkan ilk isyandır. İttihatçılara muhalif olanların kurduğu Ahrar Fırkasının çalışmaları isyanın çıkmasında etkili olmuştur. Volkan Gazetesinin Meşrutiyet karşıtı yazılar yazması. İttihad-i Muhammedî Cemiyetinin zararlı çalışmaları. Serbesti Gazetesi yazarı Hasan Fehmi’nin öldürülmesi isyanın fitilini ateşleyen olay olmuştur. Avcı Taburları’nın gericilere destek vermesi
Sonuçları;
Dönemin hükûmeti Hüseyin Hilmi Paşa isyancılarla uzlaşma yoluna gidince, hükûmet üyeleri tek tek istifa etmiş, yeni kabineyi de Tevfik Paşa kurmuştur. İsyan, Selanik’ten gelen Komutanlığını Mahmut Şevket Paşa’nın, Kurmay Başkanlığını Mustafa Kemal’in yaptığı Hareket Ordusu tarafından bastırılmıştır. Mustafa Kemal ayrıca Hareket Ordusu’nda “Kolağası” olarak görev almıştır. 31 Mart Ayaklanmasının bastırılmasıyla İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin yönetimdeki etkinliği artmış ve Meşrutiyet rejimi korunmuştur. İsyanın bastırılmasından sonra sıkıyönetim ilan edilmiş ve II. Abdülhamit tahttan indirilerek yerine Mehmet Reşat (V. Mehmet) tahta çıkarılmıştır. 27 Nisan 1909 tarihinde Selanik’e sürgüne gönderilen II. Abdülhamit, yaklaşık 3,5 yıl sürecek olan sürgün hayatını Selanik’teki Alatini Köşkü’nde geçirmiştir. Daha sonra 150 liraya kiralanan “Loreley” adlı bir Alman gemisi ile 2 Kasım 1912’de tekrar İstanbul’a, Beylerbeyi Sarayı’na geri dönmüştür.
1876 Kanun-i Esâsisi’nde Yapılan “1909 Yılı” Değişiklikleri | |
1-Hükûmet, padişaha değil Mebusan Meclisi’ne karşı sorumlu olacaktır. | 5-Padişahın Meclis’i kapatma yetkisi büyük oranda kısıtlanacaktır. |
2-Uluslararası antlaşmalarda “Mebusan Meclisi’nin Onayı” alınacaktır. | 6-Kanun teklifi için gerekli olan padişahın izni aranmayacaktır. |
3-Padişahın sürgün ve sansür yetkisi kaldırılacaktır. | 7-Basına sansür uygulanmayacaktır. |
4-Cemiyet, dernek ve parti kurma hak ve hürriyetleri serbest olacaktır. | 8-Meclis Başkanı meclis tarafından belirlenecektir. |
II. MEŞRUTİYET DÖNEMİNDE KURULAN SİYASÎ PARTİLER
İttihat ve Terakki Cemiyeti Türk tarihinin ilk siyasi partisidir. Kurucuları: İttihat-i Osmani Cemiyeti, 2 Haziran 1889’da Askeri Tıbbiyenin bahçesinde toplanan İshak Sükûti, İbrahim Temo, Abdullah Cevdet, Çerkez Mehmed Reşid adındaki dört öğrenci ile ve sonradan onlara katılan Hüseyinzade Ali Bey, Konyalı Hikmet Emin Bey, Cevdet Osman, Kerim Sebatî, Mekkeli Sabri Bey, Selanikli Nazım Bey, Şerafettin Mağmumi, Giritli Şefik tarafından kurulmuştur. Yayınları: Başlıca yayın organları Mizan, Meşveret ve İçtihad gazeteleridir. Mizancı Murat Bey, düşüncelerini yaymak üzere Ocak 1896’dan itibaren gazetesi “Mizan”’ı Kahire’de yayımladı. 1918’de kapatılan parti, Teceddüt Fırkası (Yenilenme Partisi) adı ile çalışmalarını sürdürmüştür. Siyasî fikir olarak Türkçülük akımını savunmuşlardır.
|
|
Osmanlı Ahrar Fırkası Prens Sabahattin liderliğnde kurulmuştur. Türk siyasî tarihinin ilk muhalefet partisidir. Volkan ve Serbestî gazeteleri desteklemiştir. Kurucuları: Nureddin Ferruh, Ahmet Fazlı, Kıbrıslı Tevfik, Nazım, Şevket, Celalettin Arif, Mahir Sait (Perde arkasından Prens Sabahaddin tarafından yönetildi.)
|
|
Hürriyet ve İtilaf Fırkası Liderleri Dr. Rıza Nur ve Damat Ferit Paşa’dır. 1911 yılında İttihat ve Terakki Cemiyeti’ne karşı kurulan en önemli muhalefet partisidir. Kurucuları: İsmail Hakkı Paşa, Dr.Dagavaryan, Mustafa Sabri, Abdülhamid Zöhravi, Müşir Fuat Paşa, Damat Ferit Paşa, Ferik Süleyman Paşa, Volçentrinli Hasan, Miralay Sadık, Dr. Rıza Nur, Tahir Hayrettin
Halâskâr Zâbitân Grubu 1912,İstanbul Kurucu ve Yöneticiler: Kurmay Binbaşı Gelibolulu Kemal (Şenkıl), Kurmay Kolağası Kastamonulu Hilmi, Sürvari Kaymakamı Recep, Bahriye Binbaşısı İbrahim Aşki, Yüzbaşı Kudret 1912 yılının mayıs ayında örgütlenen Hürriyet ve İtilaf Fırkası yanlısı silahlı örgüt. İttihat ve Terakki muhalifi olan örgüt kurulduğu günden Bâb-ı Âli Baskını'nın gerçekleştiği tarihe kadar birçok eylem gerçekleştirmiştir. Gazetelerde sert bildiriler yayınlayan ve Askerî Şura'ya muhtıra veren Halâskâr Zâbitân, Sadrazam Mehmed Said Paşa'nın istifa etmesine neden olmuştur. Meclis-i Mebusan Başkanı Halil Bey'e tehdit mektubu göndererek İttihat ve Terakki çoğunluklu meclisin dağılmasını istemiş, bu istekleri meclis tarafından kınansa da Ahmet Muhtar Paşa'nın girişimleri sonrası meclis dağıtılmıştır.
| |
Osmanlı Hürriyetperver Avam Fırkası 1918, İstanbul Kurucuları: Mütareke öncesinde ittihat ve Terakki Partisi’nden istifa eden Ali Fethi Bey (Okyar), Hüseyin Kadri, Fuat Hulusi (Demirelli), Dr. Sami beylerle bu parti kuruldu. Parti kurucularından Fethi Bey, izzet Paşa hükümetinde Dâhiliye nazırlığını üstlendi. Fırka, basında ittihatçıların maskeli bir örgütü gibi değerlendirildi. Fırkanın yayın organı Minber gazetesi kurulurken Mustafa Kemal Paşa da katkıda bulunmuş, daha sonra gazetede yazıları da yayımlanmıştır. Fırka ittihatçılık eleştirilerine karşı, ittihat ve Terakki'nin son kongresine çağrıldığı halde katılmadı. Birinci Damat Ferit Paşa hükümeti partinin feshedilmiş ittihat ve Terakki'nin üyeleri tarafından, bir muvazaa" partisi olarak kurulduğunu belirtti ve partinin feshine ve kapatılmasına karar verdi.
| |
Teceddüt Fırkası 1918, İstanbul Osmanlı İttihad ve Terakki Cemiyeti son kongre üyeleri Kurucuları: Başkan, Senato üyesi Hüsnü Paşa, Senatör Seyid Bey, Mavrokordato Efendi, Yunus Nadi (Abalıoğlu), Şemsettin (Günaltay), İhsan, Orfanidis, Hamdi, Faik (Kaltakkıran), Sabri, Reşit Paşa, Galip Bahtiyar, Dr.Tevfik Rüştü (Aras), Babanzade Hikmet, Parsamyan, Mustafa Fevzi, İsmail Canbulat ve Sason Efendi
|
PRENS SABAHATTİN | Sosyoloji alanında çalışma yapan ilk Türk aydınlarından birisidir. Adem-i Merkeziyetçilik adını verdiği siyasi düşünceyi savunan Prens Sabahattin, II. Meşrutiyet’in ilanından sonra imparatorluğu yöneten İttihat ve Terakki’ye yönelen muhalefetin düşünsel önderidir. Görüşleri, günümüz Türkiye'sindeki merkez sağ partilerin temel ideolojisi kabul edilir. Türk siyasi tarihinin ilk muhalefet partisi olan Osmanlı Ahrar Fırkası'nın kurucusudur. Osmanlı padişahlarından Sultan Abdülmecit'in torunu, V. Murat, II. Abdülhamit, V.Mehmet ve VI. Mehmed'in yeğenidir. |
Yorumlar - Yorum Yaz
