SİVAS KONGRESİ (4-11 EYLÜL 1919 )

Sivas’ta millî bir kongre toplanması, Amasya Genelgesi ile kararlaştırılmıştı. Mustafa Kemal, Erzurum’da oluşturulan Temsil Heyeti’nden bazı üyelerle birlikte 2 Eylül 1919’da Sivas’a geldi. Sivas halkı onları büyük sevgi gösterileri ve coşkulu bir sevinçle karşıladı. İtilaf Devletleri’nin ve İstanbul Hükûmeti’nin her türlü tehdit ve engellemelerine rağmen kongre 4 Eylül 1919’da Sivas Lisesinde yapıldı. Kongre başlarken Amerikan mandası ve Mustafa Kemal’in kongre başkanı seçilmesi konuları büyük tartışmalara yol açtı. Ayrıca kongreye katılanların İttihatçılıkla suçlandığı belirtilerek, kongrenin hiçbir parti ile ilişkisinin olmadığına dair kongre üyelerince yemin edilmesi önerildi. Yapılan ilk oturumda Mustafa Kemal oy çokluğuyla başkan seçildi. Manda konusunda ise Rauf Bey’in önerisiyle, Amerikan Senatosuna telgraf çekilerek durumun incelenmesi için hiçbir bağlayıcı yanı olmayan bir inceleme heyeti talep edildi.

Amasya Genelgesinde alınan karar gereğince ülkenin her tarafından gelen delegelerin katılımıyla oluşan milli bir kongredir. İşgal güçleri kongre toplandığı takdirde Sivas’ın işgal edileceğini bildirdiler.  Osmanlı Hükümeti adına Elazığ Valisi Ali Galip kongreyi basmak, M. Kemal ve arkadaşlarını tutuklamak üzere görevlendirildiler. Mustafa Kemal’in zamanında aldığı önlemlerle bu girişimler boşa çıkartıldı. Mustafa Kemal ilk gün bazı delegelerin engellemelerine rağmen gizli oylama sonucu başkanlığa seçildi.

Kongreyi Engelleme Çalışmaları

Mustafa Kemal Kongreye büyük bir gizlilik içinde toplamakistemişsede bundan itilaf devletleri ve Osmanlı Hükümeti haberdar olmuştur. Oyüzden Osmanlı Hükümeti Damat Ferit Kongreyi dağıtmak amacıyla birtakım önlemler alarak Mustafa Kemal ve arkadaşlarının tutuklanmasını ve kongrenin basılmasını emretmiştir. Bunları gerçekleştirmek içinde yandaş Valilerini görevlendirmiştir.

abdullahhoca.com UYARIYOR

Kongrede Alınan Kararlar Şunlardır:

1-Erzurum Kongresi’nde alınan kararlar, burada yeniden görüşülerek, ulusal kararlar olarak aynen kabul edilmiştir.

Böylece milli irade genelsel bir özellik kazanmıştır.

2-Bütün yararlı cemiyetler (Müdafaa-i Hukuk Cemiyetleri); Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti olarak birleştirildi.

Kurtuluş Savaşı’nı tek elden yönetmektir. Siyasi örgütlenmede ilk büyük adım atılmıştır.  Cepheler arasında birlik sağlanmak istenmiştir.

3-Manda ve himaye kesin bir şekilde reddedildi.

Kongrenin ilk günü bazı delegeler özellikle ABD mandasını tekrar gündeme getirmiş ancak bu durum ulusal bağımsızlığa ve ulusal egemenliğe ters olduğu için Erzurum Kongresi’nden sonra bir daha reddedilmiştir. Bu kararın çıkması Türk Milleti’nin kayıtsız şartsız tam bağımsızlığı hedeflediğini göstermektedir.

4-Devletin ve milletin bağımsızlığı, vatanın bütünlüğü zedelenmemek kaydıyla herhangi bir devletten ekonomik yardım alınabilecekti.

Rusya’ya açık çağrı yapılmıştır.

5-İlk kez Erzurum’da oluşturulan ve sadece doğu illerinde yetkili kılınan 9 kişilik Temsil Heyeti, “Yurdun bütününü temsil eder” şeklinde yeniden düzenlenerek, ulusal hale getirildi ve üye sayısı 16’ya yükseltildi. Mustafa Kemal yeniden Temsil Kurulu Başkanlığı’na getirildi.

Yapılacak mücadeleyi tek elden yürütmek ve millet iradesini tam olarak yansıtmak maksadıyla heyet oluşturulmuştur. Temsil Heyeti’nin tüm yurdu temsil etme yetkisiyle çalışma yapması Büyük Millet Meclisinin kuruluşunu hazırlamıştır. İşgallere karşı çıkılması ve direnilmesi bir kez daha vurgulanmıştır.

6-Azınlıklara siyasi egemenliğimizi ve sosyal dengemizi bozacak imtiyazlar verilmeyecekti.

Tam Bağımsızlık noktasında alınan karardır.

7-Mebusan Meclisi’nin toplanması için çalışmalara devam edilecekti.

Milli İradeye saygılı olduğunu ortaya koymak amacıyla alınan karardır.

8-Kongre sonunda Temsil Heyeti, Ali Fuat Paşa’yı Batı Anadolu Kuvayımilliye Komutanlığına atadı.

Böylece Temsil Heyeti yürütme yetkisini ilk kez kullanmış oldu.

9-Ayrıca 13 Eylül 1919’da Sivas’ta İrade-i Milliye adında Millî Mücadele’nin yayın organı olan bir gazete çıkarılmaya başlandı.

Kongre Sonrası Gelişmeler

Temsil Kurulu, Türk Milleti adına iç ve dış politikada siyasi ve idari karar almak için tek yetkili organ haline getirildi. Temsil Kurulu, ilk defa yürütme yetkisini (hükümet görevi) kullanarak Ali Fuat Paşa’yı Batı Cephesi Komutanlığı’na atadı ve Güney Cephesi’ne bazı subaylar gönderdi. Bu kongredeki ulusal çalışmalar, ileride TBMM’nin açılmasına da ivme, hareketlilik kazandırmıştır. Kongreye katılanların halk temsilcileri olması, ulusal egemenliğin işlerlik kazandığını gösterir. Kongre ile Misak-ı Milli’nin özü, çerçevesi ve esasları hazırlanmıştır.

Temsil Kurulu, Ali Galip Olayı nedeniyle tüm yurda çektiği telgraflarda; İstanbul ile tüm haberleşmelerin kesilmesini, Yapılacak tüm çalışmalarda Sivas’a bağlı kalınmasını, Her türlü haberleşme ve danışma merkezinin Sivas olduğunu, İstanbul’un Anadolu’ya atadığı komutan ve valilerin kabul edilmeyerek, geri gönderilmesini istemiştir.  Temsilciler Kurulu, bu çalışmalarıyla İstanbul Hükümeti’ne bağlı olmadığını göstermeyi amaçlamıştır. Bu kararlara uyulması sonucu, İstanbul’un Anadolu’yla bağlantısı kopmuş, bu gelişme üzerine Padişah Vahdettin, Damat Ferit’i (Sadrazamı) görevden almıştır (30 Eylül 1919). Damat Ferit Hükümeti’nin düşürülmesi, Temsil Kurulu’nun ilk siyasi başarısıdır. Sivas Kongresi’nden sonra yayın yoluyla propaganda yapmak, ulusu milli mücadele etrafında toplamak ve ulusal hareketin haklılığını duyurmak için, Sivas’ta “İrade-i Milliye” adlı bir gazete çıkarılmaya başlandı (Daha sonra Ankara’da “Hâkimiyet-i Milliye” olarak çıkarılacak olan bu gazete, ulusal mücadelenin ilk yarı resmi yayın organı oldu.).

Bununla birlikte Milli Mücadeleyi destekleyen diğer yayınlar şöyle sıralanabilir; Tasvir-i Efkar, Vakit, İkdam, Albayrak, Yeni Gün, Ses, İzmir’e Doğru, Doğru Söz, Açıksöz, Babalık, Öğüt, Mimber, Yeni Adana, İstikbal, Ahali, Emel, İleri, Hukuk-u Beşer, Küçük Mecmua, Akşam, Tercüman gazeteleri ve Sebilürreşad dergisidir.

Milli Mücadele’ye karşı olan yayınlar ise; Alemdar, Peyam-ı Sabah, Ferda, Türkçe İstanbul, Jurnal Köylü, Aydede, Ümit, Güleryüz, İrşad, Tan, Yeni Dünya, Şarkın Sesi, Zafer, Zincirbent gazeteleridir.

Ayrıca Ankara’da “Anadolu Ajansı” (A.A) adıyla bir de haber servis etmek amacıyla teşkilat oluşturuldu. Başına Yunus Nadi Bey ile Halide Hanım getirildi. Temsil Kurulu, TBMM açılıncaya adar görevini sürdürmüş, TBMM’nin açılmasıyla da görevini “İcra Vekilleri Heyeti”ne devretmiştir.

Kongrenin Önemi ve Sonuçları:

1-Misak-ı Milli’nin esasları belirtilmiş ve yeni Türk Devleti’nin temelleri atılmıştır.

2-Milli mücadelenin planı çizilmiş ve milli egemenliğin her şeyin üzerinde olduğu belirtilmiştir.

3-Bağımsızlık ve direnme kararı alınmıştır

4-İstanbul ile Anadolu’nun bağlantısı kesilmiş ve yetkili kurumun Temsil Kurulu olduğu padişaha komutan ve valilere bildirilmiştir.

4-Damat Ferit Paşa Hükümeti istifa etmek zorunda kalmıştır.

5-Padişah, Anadolu’da ki bu başkaldırıya ılımlı bakan Ali Rıza Paşa hükümetinin kurulmasını sağlamıştır. Bu hükümet değişikliği Temsil Kurulu’ nün,  İstanbul Hükümetine karşı ilk siyasal başarısıdır