BÜYÜK TAARRUZ VE BAŞKOMUTANLIK MEYDAN MUHAREBESİ

6  Sakarya Meydan Muharebesi Yunanların yenilgisiyle sonuçlanması İngiltere’de yunanlara olan güven azaldı. İngiliz hükümeti Yunanistan ayardımdan vazgeçti.

6  Sakarya'da kazanılan savaşın en önemli sonucu 20 Ekim 1921'de Ankara Hükümeti ile Fransa arasında imzalanan anlaşma oldu. Bu anlaşma ile Fransa Türkiye'ye karşı katı bir politika izleyen İngiltere'den yolunu ayırarak Türkiye ile işbirliği yoluna girmişti. Bu arada İtalyanların da Temmuz 1921'de Antalya bölgesinden çekilerek Yunanistan'a karşı Türk tarafını destekleyen bir tavır almasıyla müttefikler arasındaki anlaşmazlıklar iyice su yüzüne çıktı.

İtilaf Kuvvetlerinin Barış Teklifleri;

TBMM Hükümeti Dişişleri Bakanı Yusuf Kemal Bey'in (Tengirşenk) Şubat 1922'deki Londra ve Paris ziyaretlerinden sonra, İngiltere, Fransa ve İtalya temsilcileri Mart 1922'de Paris'te toplanarak ateşkes de dahil olmak üzere Sevr Antlaşması'nda bazı değişiklikler yapmayı öngören önerilerde bulundular. Fakat TBMM Hükümeti, öncelikle Yunan ordusunun Anadolu'yu tahliye etmesinde ısrar edince anlaşma sağlanamadı. Bu esnada TBMM, Mustafa Kemal Paşa'nın başkomutanlığını süresiz uzattı. Temmuz ayında İçişleri Bakanı Fethi Bey (Okyar) Paris ve Londra'yı ziyaret etti. Bu görüşmelerden bir sonuç alınamaması üzerine Türk hükümeti barış yolunun kapalı olduğuna hükmederek taarruz kararı aldı. Fethi Bey Ankara'ya 14 Ağustos'ta yolladığı raporda "Milli gayenin sağlanması, ancak askeri faaliyetlerle kabil olabilecektir" görüşünü bildirdi.

Sakarya Meydan Muharebesi ile Yunan Birliklerinin taarruz gücünü kıran Türk Ordusu,  uzun süreli taarruz gücüne erişmek için hazırlık yaptı. TBMM,  13 Eylül 1921’de Genel Seferberlik ilan ederek askeri gücünü artırmaya başladı.

İtalyanlar ve Fransızlar Boğazlar dışında tamamen Türkiye’yi boşalttılar. M.Kemal’in Başkomutanlık yetkisi 20 Temmuz 1922’de süresiz olarak uzatıldı. Süresiz uzatma M. Kemal’e duyulan güveni kanıtlamaktadır. Yunanlılar büyük bir savunma hattı oluşturdular.

Önemli Uyarı:  Başkomutan Mustafa Kemal Paşa, 30 Ağustos 1922 günü Aslıhanlar yöresindeki meydan savaşını bizzat ordusunun başında yönettiği için bu savaşa, Başkomutan Meydan Savaşı adı verilmiştir.

BÖLGELERİN KURTULUŞ GÜNLERİ;

26 Ağustos sabahı Türk Topçusunun ateşiyle Afyon’da Büyük Taarruz başladı. 30 Ağustos’ta M. Kemalin bizzat yönettiği Başkomutanlık Meydan savaşıyla, Dumlupınar’da Yunan birlikleri dağıtıldı, tahrir edildi ve hatta Yunan Başkomutanı Trikopis esir alındı. 1 Eylül’ de, Mustafa Kemal   “Ordular!  İlk hedefiniz Akdeniz’dir. İleri !” emrini vererek ileri harekât sürdürüldü.

6 Eylül ‘ de Balıkesir

8 Eylül’  de Manisa

9 Eylül’  de İzmir

18 Eylül ‘de Bütün Batı Anadolu Yunan işgalinden kurtarıldı. Yunanlılar kaçarken geçtikleri yerleri yakmaya başladılar.

Büyük Taarruzun Sonuçları:

I  Milli Mücadelenin silahlı mücadele kısmı sona ermiş,  siyasi savaşım dönemi başlamıştır.

I  Batı Anadolu Yunan İşgalinden tamamen temizlenmiştir.

I  İtilaf Devletleri Ateşkes isteğinde bulundu.

I  Önce Mudanya’ya sonra Lozan’a giden süreç başladı.

I  Fevzi Paşaya Mareşallik rütbesi verildi.

I  İngiltere’de iktidar değişikliği olmuştur. Loyd George yerine Bonar Lav gelmiştir.

I  Yunanistan’da Krallık rejimi yıkılmıştır.

Önemli Uyarı: İngilizler savaşı sürdürmek istedi. Bu amaçla sömürgelerden asker getirtmeye kalkıştı ancak sömürgeler bu isteği reddetti ve ayrıca Fransa ve İtalya’da İngilizlere savaşma konusunda destek vermeyince İngilizler barış önerisinde bulundular.

Önemli Uyarı: Büyük Taarruz ve Başkomutanlık Meydan Muharebesinin Türk Tarih açısından en önemli sonucu; Anadolu’nun sonsuza dek Türk yurdu olarak kalacağının ispatlanmasıdır.

Önemli Uyarı: Malazgirt Savaşı Anadolu’nun kapılarını Türklere açmıştır.(1071-Selçuklu Sultanı Alparslan ) Miryakefalon Savaşı anadolu’nun Türk Vatanı olduğunu kanıtlamıştır.  (1176-Anadolu Selçuklu Sultanı II. Kılıçarslan)  başkomutanlık meydan muharebesi Anadolu’nun sonsuza kadar Türk Vatanı olacağını kesin olarak ispat etmiştir

NOT: Mustafa Kemal bu savaşa “Rum Sındığı Savaşı” adını vermiştir. (Sınmak: Kırılmak.)

Önemli Uyarı: 30 Ağustos, Türk Milleti’nin “Zafer Bayramı’dır. Zafer Bayramı, ilk kez 30 Ağustos 1923‘te Afyonkarahisar, Denizli, Kahramanmaraş, Ankara ve İzmir‘de kutlanmıştır. 1935 yılında ise resmî olarak “Zafer Bayramı” ilân edilmiştir.

KURTULUŞ SAVAŞININ SONUÇLARI:

±  Anadolu, işgalden ve zulümden kurtuldu.

±  İngiltere de Hükümet değişikliğine yol açmıştır.

±  Diğer tutsak milletlere örnek olmuştur.

±  Savaş Mudanya Ateşkes Antlaşmasıyla sona ermiştir. Daha sonra da Lozan Barış Antlaşması imzalanmıştır.

HALİT AKMANSÜ (DADAYLI MİRALAY HALİD BEY)

Halit Akmansa, (1884 – 10 Şubat 1953) Türk asker ve siyaset adamı. Dadaylı Halit Bey olarak da tanınır. Sivas Kongresi'ni engellemek isteyen Elazığ Valisi Ali Galib'i durdurması onun Milli Mücadele’ye önemli katkılarından birisidir. Kurtuluş Savaşı sırasında Kurmay Albay rütbesiyle önemli askeri harekâtlar yönetti. Dumlupınar Meydan Muharebesi'nden sonra Yunan başkomutanı Trikopis' i esir aldı. II. TBMM'de Kastamonu milletvekili olarak görev yapmıştır.

MUDANYA ATEŞKES ANTLAŞMASI  (11 EKİM 1922)

Ateşkes görüşmeleri 3 Ekim'de Mudanya'da başladı.  Mudanya Konferansı'nda TBMM Hükümeti'ni Batı Cephesi Komutanı İsmet (İnönü) Paşa, İngiltere'yi General Charles Harrington, İtalya'yı General Mombelli, Fransa'yı General Charpy temsil ettiler.

Yunan temsilcisi General Mazaraki ise, görüşmelere katılmamakta direndi. Barış görüşmeleri, Anlaşma Devletleri' nin uzlaşmaz tutumu yüzünden bir ara tehlikeye düştüyse de, görüşmeler 11 Ekim 1922 tarihinde olumlu şekilde sonuçlandı.

İngilizleri Ateşkese Zorlayan Etkenler Nelerdi?

6  Müttefikleri Fransa ve İtalya’nın Anadolu’yu işgalden vazgeçerek İngiltere’yi yalnız bırakması.

6  İngiliz sömürgelerinin yeni bir savaşı desteklememesi.

6  İngiliz Kamuoyunun, yeni bir savaşa karşı çıkması.

6  Bütün desteklerine rağmen Yunan ordusunun ağır bir yenilgi alması.

6  Mustafa Kemalin diplomatik atağa geçerek dünya kamuoyunu Türkler lehinde etkilemesi.

ü  Yukarıdaki Nedenlerle, TBMM, İngiltere,  Fransa ve İtalya’nın katılımıyla 11 Ekim 1922’ de Mudanya’da Ateşkes Antlaşması imzalanmıştır.

ü  Yunanistan ise, Mudanya açıklarındaki bir gemide konferansın sonucunu beklediler. Alınan kararları aynen kabul edip onaylamışlardır. Ayrıca İngiltere,  Yunanistan adına da söz söyleme yetkisine sahipti. Türk Hükümetini, İsmet (İnönü ) Paşa temsil etti.  İnönü’nün buradaki başarısı Lozan’da da görev almasında etkili olmuştur.

MUDANYA ATEŞKES ANTLAŞMASININ MADDELERİ:

Müttefik devletler tarafından 23 Eylül 1922 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti’ne ve Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükûmeti'nin 29 Eylül 1922 tarihinde müttefik devletlere gönderdikleri notalar hükümlerine uyarak müttefik generalleri:

±  Büyük Britanya adına General Hariington,

±  İtalya Hükûmeti adına General Monbelli,

±  Fransa Hükûmeti adına General Charpy,

±  Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükûmeti adına İsmet Paşa,

Yunanistan Hükûmeti adına General Mazarakis arasında 3 Ekim 1922 tarihinde ve bundan sonraki günlerde Mudanya'da toplantılar yapılmıştır. Müttefik devletler Doğu Trakya'nın, Edirne dahil olduğu halde, Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti’ne teslimine karar verdiklerinden bu konferansın amacı şundan ibarettir:

1. Yunan kuvvetlerinin Doğu Trakya'dan gerisine çekilmeye davet edilecekleri hattı belirtmek.

2. Yunan askerî kuvvetlerinin ve mülkî idaresinin bu araziyi boşaltma düzeniyle Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükûmeti mülkî idare ve jandarmasının bu araziye yerleşmesi tarzını tayin etmek.

3. Geçiş döneminde bu bölgelerde düzenin ve genel güvenliğin devam ettirilmesi maksadıyla kontrol sağlamak.

Mudanya Ateşkes Antlaşmasının Maddeleri ;

• 14-15 Ekim gecesinden başlayarak Türk ve Yunan kuvvetleri arasındaki silahlı çatışmalar tamamen durdurulacaktır.
• Yunanlılar Doğu Trakya’yı Meriç nehrinin sol kıyısına kadar 15 gün içinde boşaltacak ve bir ay sonra bu bölge tamamen Türk memurlara teslim edilecektir.
• Barış yapılıncaya kadar her türlü karışıklığın önlenmesi için Meriç’in sağ kıyısında İtilaf Devletleri’nin askerleri bulunacaktır.
• Barış anlaşması imzalanıncaya kadar Türk ordusu Çanakkale ve Kocaeli yarımadasında belirtilen çizgide duracak, Doğu Trakya’ya asker geçirmeyecektir.
• Barışın sağlanmasına kadar TBMM Hükümeti 8000’i aşmayacak şekilde jandarma erlerini Doğu Trakya’da tutabilecektir.
• Boğazlar ve İstanbul TBMM Hükümeti’nin yönetimine bırakılacaktır.
• Anlaşma Devletleri barış anlaşması imzalanıncaya kadar İstanbul’da kalacaktır.

MUDANYA ATEŞKES ANTLAŞMASININ SONUÇ VE ÖNEMİ:

O  Kurtuluş Savaşı’nın silahlı mücadele dönemi sona ermiştir. Askeri zaferleri tamamlayan diplomatik bir zaferdir.

O  İstanbul, Boğazlar ve Doğu Trakya savaş yapılmadan diplomatik başarılar sonucunda işgalden kurtarılmıştır.

O  Osmanlı Devleti’nin merkezi olan İstanbul’un TBMM hükümetine bırakılmasıyla Osmanlı Devleti hukuken sona ermiştir.

O  Karaağaç hariç yaklaşık bugünkü Türk – Yunan sınırı belirlenmiştir (Karaağaç ta Lozan Antlaşmasından sonra Türkiye’ye katılacaktır).

O  İsmet Paşanın elde ettiği bu diplomatik zafer ona Lozan’ın yolunu açmıştır.

O  İngiltere ile ilk defa bir antlaşma imzalanmıştır. Böylece İngiltere,  TBMM Hükümetini ve onun kurduğu düzeni resmen tanımıştır.

O  İngiltere’de hükümet değişikliğine neden olmuştur.

O  Savaşlar Yunanlılarla yapılmasına rağmen, ateşkes İtilâf Devletleriyle yapılmıştır. Yunanistan’ı İngiltere temsil etmiştir. Bu durum Kurtuluş Savaşı’nda asıl düşmanı göstermesi bakımından önemlidir.

Dominyon: XIX. yüzyılın sonlarına doğru, İngiltere İmparatorluğu dünyanın dört bucağına yayılmış ülkelerini yönetmekte zorluk çekmeye başlayınca, onların en önemlilerine yavaş yavaş iç, giderek de dış özerklik vermeye başladı. Bu duruma erişen İngiliz ülkelerine dominyon denirdi.

O  İlk dominyon 1867 yılında Kanada oldu. 1947 de bunlara Hindistan ve Pakistan gibi ülkeler eklendi.

Rektör Uyarıyor

DOĞU TRAKYAYI TESLİM ALAN KOMUTAN KİM?

Mütarekeyi kabul etmek istemeyen ve imzalamaktan kaçınan Yunan hükümeti aradığı desteği bulamamış ve sonuçta 14 Ekim'de Mudanya Mütarekesi'ni imzalamak zorunda kalmıştır. Bu arada TBMM, Doğu Trakya’nın teslim alınması ve burada bir Türk yönetiminin kurulmasıyla ilgili olarak Refet Paşa’yı görevlendirmiştir. Refet Paşa 19 Ekim 1922’de TBMM temsilcisi olarak İstanbul’a girmiş ve halkın büyük bir coşkusuyla karşılanmıştır.

Rektör Uyarıyor

BATI TRAKYA NERESİ?

Trakya Bölgesi ya da Batı Trakya, kısaca Trakya bölgesi'nin Yunanistan'da yer alan bölümüdür. Yunanistan'ın en kuzeyi olduğundan Kuzey Yunanistan olarak da adlandırılmaktadır. Yunanistan'da Türkçenin konuşulduğu en yoğun bölgedir. Yaklaşık 50.000 Türk ve 100.000'in üzerinde Müslüman yaşamaktadır. Bölge, 3 alt yönetim birimine ayrılmıştır (Doğu Makedonya ve Trakya):

Başlıca kentler şunlardır:

Dedeağaç - Alexandroupolis (Evros ili)/ Gümülcine - Komotini (Rodopi ili )/ İskeçe - Xanthi (İskeçe ili) / Kumçiftliği - Orestiada (Evros ili) / Dimetoka - Didymoteichon (Evros ili) / Sofulu - Soufli (Evros ili) / Ferecik / Farecik - Feres (Evros ili) / Şapçı - Sapes (Rodopi ili) / Simavna / Samavna - Kyprinos (Evros ili)