PAROLAMIZ YA İSTİKLAL YA ÖLÜM
Abdullah ŞAHİN
LOZAN BARIŞ ANTLAŞMASI
LOZAN BARIŞ ANTLAŞMASI (24 TEMMUZ 1924 ):
z TBMM Başkanı Mustafa Kemal Paşa ise, bu konferanstan önce Saltanatın ve İstanbul Hükümeti'nin kaldırılmasını sağlamıştı.
z Lozan Konferansı'na ise; Mondros Ateşkesi'ne imza atan, Saltanatın kaldırılması sırasında kendisine karşı çıkan ve İkinci Grubun lideri gibi hareket eden Rauf (Orbay) Bey'in gitmesini onaylamamıştı.
z Yetenekli bir diplomat olan ve Türkiye'nin, Sovyet Rusya ile ilişkilerini başarılı bir biçimde sonuçlandıran o zamanki Dışişleri Bakanı Yusuf Kemal (Tengirşenk) Bey ise, hem sosyalistlerle olan ilişkileri yöneten biri olarak Batı'da tepki toplayabileceği gözönüne alınarak, hem de geçirdiği önemli bir ameliyatın dinlenme devresinde olması nedeniyle, gönderilmek istenmemiştir.
z Mustafa Kemal Paşa, sabırlı, inatçı ve kurnaz bir kişiliği olan ve bu yeteneklerini Mudanya Görüşmeleri'nde kanıtlayan İsmet ( İnönü) Paşa'yı Lozan'a göndermeye karar vermiştir. Dışişleri Bakanlığı'na getirilen İsmet Paşa, Lozan Kurulu'na baş delege oldu. Maliye eski Bakanı Hasan (Saka), Sağlık Bakanı Dr. Rıza Nur Beyler de delege olarak yer aldılar. Türk delegasyonunun temel programını, Misak-ı Milli (Ulusal Ant) oluşturuyordu.
z Bu gerçekleştirilemez ise, savaş devam edecek görüntüsü verilecekti. Yani İngiltere'nin İstanbul Yüksek Komiseri Horace Rumbold'un deyimiyle Türkler, bu konferansa "bir elde Misak-ı Milli, bir elde kılıç" olduğu halde gidiyorlardı.
Lozan Konferansı'na Türkiye'nin karşısında katılan devletler; | İngiltere, İtalya, Fransa, Japonya, Romanya, Yugoslavya |
Boğazlar konusu görüşülürken, | Sovyet Rusya ve Bulgaristan |
Ticaret ve yerleşme sözleşmeleri görüşülürken de, | Belçika ve Portekiz |
Konferansta, gözlemci sıfatı ile bulunmuştur. | Amerika Birleşik Devletleri |
Lozan Konferansı'nın en önemli gündeminde;
z Yeni Türkiye'nin sınırları, Boğazlar, Musul, Kapitülasyonlar, Osmanlı borçları, azınlıklar, savaş ödentisi, Trakya sorunu gibi konuların bulunacağı ve bunların çetin bir tartışmaya neden olacağı daha Mudanya görüşmeleri sırasında anlaşılmıştı.
z Lozan Konferansı, planlanandan bir hafta sonra, 20 Kasım 1922'de İsviçre'nin Lozan kentinde başladı.
z Yaşanan anlaşmazlıklar konferansın kısa sürede dağılmasına neden olmuştur.
I.Toplantının dağılma nedeni (20 Kasım 1922 - 4 Şubat 1923) ; Musul, Osmanlı Borçları, Kapitülasyonlar, Trakya ve savaş ödentisi, İstanbul'un boşaltılması gibi konularda anlaşma sağlanamadığından toplantılar, 4 Şubat 1923'te kesildi ve Türk delegasyonu Ankara'ya döndü. Böylelikle Lozan Konferansı'nın ilk döneminde, taraflar arasında bir uzlaşmaya varılamadı. |
ANLAŞMADA YER ALAN KOMİSYON ÜYELERİ VE DİĞER GÖREVLİLER;
Delegeler;
@ İsmet Paşa (İnönü): Dışişleri Bakanı, Delegasyon Başkanı
@ Dr. Rıza Nur Bey: Sağlık Bakanı
@ Hasan Bey (Saka): Eski Maliye Bakanı
Danışmanlar
@ Celâl Bey (Bayar): Eski Ekonomi Bakanı ve İzmir milletvekili
@ Tevfik Bey (Bıyıkoğlu): Kurmay Yarbay
@ Yusuf Hikmet Bey (Bayur): Dışişleri Bakanlığı Siyasî İşler Müdürü
@ Haim Nahum: Türkiye Musevileri Hahambaşı, Yüksek Mühendis Mektebi (İTÜ) Fransızca öğretmeni
Basın Danışmanları
@ Ruşen Eşref (Ünaydın): Yazar Yahya Kemal Bey (Beyatlı): Üniversite öğretim üyesi
Rektör Uyarıyor
Lozan Konferansında Türk Heyetinin asla ödün vermeyeceği konular şunlardır;
i Kapitülasyonların kesin olarak kaldırılması. Doğuda Ermenilere toprak verilmemesi.
Önemli Uyarı: Türk Heyeti bu konferansa Misak-ı Milli yi gerçekleştirmek için katılırken, İtilaf Devletleri ise hala Sevr Antlaşmasında ısrarcı idi
Rektör Uyarıyor
i Antlaşma 143 maddeden oluşmakta dili Fransızca olarak yazılmıştır. TBMM ile İtilaf Devletleri arasındaki görüşmeler, yaklaşık 3 ay kadar devam etmiş ve taraflar arasında 24 Temmuz 1923’te, İsviçre’nin Lozan kasabasındaki Beau-Rivage Palace’ta Lozan Barış Antlaşması imzalanmıştır.
i 24 Temmuz 1923’te I. TBMM tarafından imzalanmış, 23 Ağustos 1923’te II. TBMM tarafından onaylanmıştır.
i Bu antlaşma ile Sevr Barış Antlaşması uluslararası alanda geçersiz kılınmış ve İtilaf Devletleri Misâk-ı Millî’yi kabul etmişlerdir.
i Dünya Savaşı’ndan sonra imzalanan ve hâlâ yürürlükte olan tek antlaşmadır.
i Yeni Türk Devleti’nin tam bağımsızlığı bu antlaşma ile tescil edilmiştir.
i Hatay, Boğazlar, İstanbul’daki Fener Rum Patrikhanesi ve Ege Adaları konularında Türkiye lehine karar çıkmamıştır.
i Kapitülasyonlar ve azınlıklar konusu, Misâk-ı Millî’ye uygun şekilde çözülmüştür.
i Lozan Antlaşması’nda, en fazla İngiltere’nin çıkarları zedelenmiştir. Hiçbir şekilde çözümlenemeyen tek konu “Irak Sınırı (Musul Meselesi)” olmuştur.
ANTLAŞMANIN MADDELERİ |
Sınırlar Ì Yunan Sınırı: Lozan Antlaşması’nda belirlenen tek sınırdır. Meriç Nehri sınır olarak kabul edilmiştir. Ì Suriye Sınırı: Sakarya Meydan Savaşı sonrasında Fransa ile imzalanan 1921 Ankara Antlaşması’nın esasları kabul edilmiş, Hatay Misâk-ı Millî dışında kalmıştır. Ì Irak Sınırı (Musul Meselesi): Lozan’da çözümlenemeyen tek mesele Musul meselesidir. Alınan karar gereğince, antlaşmadan sonra 9 ay içinde Milletler Cemiyeti nezlinde çözümlenmek üzere sonraya bırakılmıştır. |
Boğazlar Ì Boğazlar Komisyonu Kurulacak bu komisyonun başkanı Türk olacaktır. Tam Bağımsızlığımıza aykırıdır. Boğazlar Komisyonunun ilk başkanı Vasıf Temel Paşa’dır. Ì Ticaret gemilerinin geçişi serbest bırakılmış, savaş gemilerine ise tonaj ve süre sınırlaması getirilmiştir. Ì Türkiye’nin, Boğazların iki yakasında da asker bulundurmaması kararı alınmıştır. |
Kapitülasyonlar Ì Tam bağımsızlığımızı engelleyen ve ülkemizi yarı sömürge durumuna düşüren yabancıların bu hakları bütünüyle ortadan kaldırıldı (bağımsız devlet anlayışı sağlandı.). Ì Türkiye’de bulunan yabancı ticaret kuruluşlarına (şirketlerine) Türk yasalarına uyma zorunluluğu getirilmiştir.. |
Azınlıklar Ì Türkiye’deki tüm azınlıkların Türk vatandaşı olduğu, Türkiye Devleti’nin kanunları ile güvence altında bulunduğu, bu nedenle dışarıdan herhangi bir şekilde koruyucularının bulunamayacağı kararı kabul edilmiştir. Ì Azınlık sorunu tamamen çözümlendiği için içişlerimize karışılma problemi de ortadan kalktı ve böylece tam bağımsızlığımız sağlanmış oldu. Ayrıca Doğu Anadolu’da bir Ermeni Devleti kurma projesi de tarihe karıştı. |
Adalar Ì Bozcaada (Taşoz), Gökçeada (İmroz) ve Tavşan adaları bizde kalacak. Ì Diğer Ege adaları Yunanistan’a bırakılmıştır. Yunanistan’ın Türkiye’ye yakın Ege adalarında silah bulundurmayacaktır. Ì Rodos, On İki Ada ve Meis İtalya’ya bırakılmıştır. Ì Kıbrıs ve Mısır’ın yönetimi ise İngiltere’ye bırakılmıştır. |
Yabancı Okullar Ì Türkiye’deki bütün yabancı okulların Türk Milli Eğitim Bakanlığı’nın düzenleyeceği esaslara göre eğitim yapmaları kararlaştırıldı. Ì Türkiye’deki en fazla yabancı okul Fransızlara aitti. Ì 1926’da Fransa’nın Ankara Büyükelçisi Türk Hükümeti’ne bu konuda yeniden görüşme teklif etti. Türk Hükümeti, bu sorunun bir iç sorun olduğunu ve bu isteğin bağımsızlık anlayışına ters düştüğünü belirterek, Fransa’nın görüşme teklifini sert bir şekilde reddetmiştir. |
Savaş Tazminatı Ì Yunanistan, Batı Anadolu’da yaptığı tahribat karşılığında Bosnaköy ve Karaağaç’ı tazminat olarak Türkiye’ye vermiştir. |
Osmanlı Borçları (Dış Borçlar) Ì Osmanlı Devleti’nin 1854’ten itibaren aldığı dış borçlar, İmparatorluktan ayrılan devletlere de yüzölçümleri ve gelirlerine orantılı olarak bölündü. Ì Türkiye’nin payına düşen borçların, faizsiz taksitlerle ve Türk Lirası olarak kâğıt para üzerinden ödenmesi kabul edildi. Ì Ayrıca dış borçların ödenmesi sırasında her türlü yabancı ekonomik denetim ve gözetimine de son verilerek, 1881’de kurulmuş olan Duyun-u Umumiye (Genel Borçlar İdaresi) Komisyonu da kaldırıldı. Ì Türkiye en son borcunu 1954’te ödemiştir. Ì Borçlar konusunda Türkiye’ye en fazla direnen devlet Fransa olmuştur. |
Patrikhane Ì Türk Hükümeti’nin bütün baskılarına ve ısrarlarına rağmen Patrikhane İstanbul dışına çıkartılamadı. Ì Ancak, Patrikhane Ekümen (evrensel) olmaktan çıkarıldı. Türkiye’nin dinsel kurumlarından biri haline getirildi (Siyasi ayrıcalıkları kaldırılmış oldu.). Ì 1926’da Medeni Kanun’un kabulü ile Patrikhane’nin azınlıklar üzerindeki din dışı (evlenme, boşanma, miras paylaşımı vb.) yetkileri de tamamen sona erdirildi. |
Nüfus Mübadelesi (Değişimi) – Etabli Sorunu Ì Türkiye’deki Rumlar ile Yunanistan’daki Türklerin karşılıklı olarak değiş – tokuş edilmesi kararı alındı. Ì Yalnız Batı Trakya’daki (Gümülcine, Selanik) Türkler ile Bozcaada, Gökçeada ve İstanbul’daki Rumların bu değişimin dışında tutulması, Yunanistan’ın ısrarı üzerine kabul edildi. |
LOZAN BARIŞ ANTLAŞMASININ ÖNEMİ VE SONUÇLARI:
- İtilaf Devletleri, Yeni Türk Devletinin bağımsızlığını ve Misak-ı Milliyi resmen kabul etmiştir.
- Askeri zaferler bu antlaşmayla siyasi zafere dönüşmüştür.
- Ülkemiz sınırları o gün için Irak sınırı hariç belirlenmiştir.
- Bu başarı sömürge milletlerini bağımsızlık için harekete geçirmiştir.
- Osmanlı Devletinin yüzyıllardır ekonomik gelişimini engelleyen kapitülasyonlar kesin olarak kaldırılmıştır.
- Birçok devletler tarafından imzalanan ve günümüzde hala geçerliliğini koruyan bir antlaşmadır.
- Osmanlı Devletinden kalan asırlık sorunlar ortadan kaldırılmıştır.
- Kurtuluş Savaşını bütünleyen ve tamamlayan diplomatik bir zaferdir.
- Hasta Adam ve doğu Sorunu gibi kavramlara son verilmiştir.
- İngiltere’nin Orta Doğu ile ilgili planlarını bozmuştur.
DİKKAT: Sevr Antlaşması; Türkleri birkaç vilayete sıkıştırıp, egemenlik ve bağımsızlığını yok ederken; Lozan Barış Antlaşması; Türklere özgürlüğü ve yükselme olanaklarını sunmuştur.
Rektör Uyarıyor
LOZAN BARIŞ ANTLAŞMASI’NDA | |
Türkiye’nin Aleyhine Çözülen Konular
| Türkiye’nin Lehine Çözülen Konular
|
Tekrar Gündeme Gelen Konular
| Çözülemeyen Konular-Sonraya Bırakılan Konular
|
Yorumlar - Yorum Yaz
