TÜRKİYE-YUNANİSTAN İLİŞKİLERİ

Nüfus Mübadelesi (Değişimi/Etabli) Sorunu (1926 – 1930)

Z      Türkiye Cumhuriyeti ile Yunanistan arasındaki bu önemli sorun, aslında Lozan Antlaşması’nda çözümlenmişti.

Z      Buna göre, İstanbul ve Batı Trakya dışında kalan Türk ve Rum nüfusun karşılıklı olarak değiştirilmesi kararlaştırılmıştı.

Z      Bu maddelerin uygulanması sırasında; Yunanistan, İstanbul’da daha fazla Rum bırakmak isteyince değişim çıkmaza girdi.

Önemli Uyarı: Yunanistan’ın bu konudaki amacı; Büyük Yunanistan (Megalo İdea) idealine kavuşmak için İstanbul’da çok sayıda Rum’u bulundurmaktı.  Türkiye Lozan’da, 30 Ekim 1918 tarihli Mondros Ateşkes Antlaşması’ndan önce İstanbul Belediye sınırları içinde yerleşmiş olan Rumların, değişimin dışında tutulmasını kabul etmişti.

• Ancak, Yunanistan daha sonra (1924’te) 30 Ekim 1918’den sonra İstanbul’da bulunan her Rum’un yerleşmiş sayılmasını istedi.
• Türkiye, bütün bu gelişmeler üzerine sorunu Uluslararası Adalet Divanı’na götürdü. Fakat Adalet Divanı da sorunu çözemedi.
• Anlaşmazlık iki devletin siyasi ilişkilerine de yansıdı ve Yunanistan, Batı Trakya’da bulunan Türklerin mal varlıklarına el koydu. Buna karşılık Türkiye de İstanbul’da bulunan Rumların mal varlıklarına el koyunca gerginlik iyice arttı.
• Sonunda iki taraf Lozan’ı esas alarak 1 Aralık 1926’da anlaşmaya vardılar (II. Dünya Savaşı tehlikesi başladı.). Antlaşmanın uygulamasında bazı anlaşmazlıklar devam edince, 10 Haziran 1930’da yeni esaslarla bir antlaşma imzalandı (Ahali Mübadelesi Antlaşması) ve uzun süredir taraflar arasında devam eden huzursuzluk sona erdi. 1930 yılında, Yunanistan’dan 500 bin Türk Türkiye’ye gelirken, 1,5 milyon Rum da Yunanistan’a gitmiştir.

Önemli Uyarı: 1930’da Yunanistan Başbakanı Venizelos’un Türkiye’yi ziyaret etmesi ve hemen ardından Başbakan İsmet İnönü’nün Atina ziyareti iki ülke arasındaki ilişkilerin düzelmesini sağlamıştır.

Önemli Uyarı: Yunanistan ile 1930’dan sonra başlayan iyi ilişkiler 1934’te Balkan Antantı’nın kurulmasında etkili olmuştur. Yunanistan ile Türkiye arasındaki iyi ilişkiler 1954’te çıkan Kıbrıs Sorunu ile yeniden bozulmuştur.

Fener Rum Patrikhanesi Sorunu

^   Lozan Barış Konferansı’ndan sonra Türkiye ile Yunanistan arasında çıkan sorunlardan biri de Patrikhane ile ilgili sorundur. Türkiye, 1924 yılında Başpapazlığa Arapoğlu Konstantin’in tayin edilmesinden rahatsız olmuş ve Arapoğlu Konstantin’in mübadeleye tâbi olduğunu belirtmiştir.

^   Yunanistan’ın duruma itirazı üzerine Muhtelit Mübadele Komisyonu sorunu görüşmüş ve Konstantin’in mübadeleye tabi olduğuna karar vermiştir. Bunun üzerine

^   Yunanistan konuyu Milletler Cemiyeti ve La Haye Adalet Divanı’na götürmek istemiş, ancak Türkiye bu organların bu konuda yetkisiz olduğunu ileri sürmüştür.

^   Sorun, Konstantin’in 19 Mayıs 1925’te görevden çekilmesiyle çözüme kavuşmuş ve yerine Vasil Georgiades seçilmiştir.

^   Yunanistan Başbakanı Venizelos, 1934 yılında Atatürk’ü Nobel Barış Ödülü’ne aday göstermiştir.

Rektör Uyarıyor