EĞİTİM VE KÜLTÜR ALANINDA İNKILÂPLARIN YAPILMASINDA;

Bu alanda yenilik yapılmasını gerektiren nedenler;

v  Eğitim ve öğretim kurumlarında laikleşmenin sağlanabilmesi

v  Osmanlı’dan kalan eğitim kurumlarının birbirlerinden kopuk hareket etmesi ve bunun sonucu ortaya çıkan toplum içerisindeki kültür çatışmalarının ortadan kaldırılması gerekliliği

v  Eğitim ve öğretimin çağdaş esaslara göre düzenlenmesi gereği

v  Eşitlikçi ve demokratik esaslara dayalı bir eğitim sisteminin oluşturulması düşüncesi

v  Milli değerleri ön planda tutan, bilimin ve teknolojinin verilerinden en iyi şekilde yararlanmasını bilen bir neslin yetiştirilmesi

Tevhid-i Tedrisat Kanunu (3 Mart 1924)

& Bu yasayla eğitim ve öğretim faaliyetleri birleştirilmiştir.

& Medreseler kapatılmış (11 Mart 1924); yabancı okullar da (Batı tarzı eğitim yapanlar, azınlık okulları), Türk Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlanmıştır. Böylece toplum içerisinde eğitim ve öğretim faaliyetlerinden kaynaklanan kültür çatışmaları önlenmeye çalışılmıştır.

Ayrıca bu kanunla;

• Devlet eğitimin her çeşidiyle uğraşmaya başlamış, Milli Eğitim Bakanlığı bütün eğitim ve öğretim işlerinin tek sorumlusu haline gelmiştir.
• Şer’iye ve Evkaf Vekâleti’nin bütçesine ayrılan eğitim payı, Milli Eğitim Bakanlığı’na devredilmiştir.
• Din eğitimi veren bazı eskimiş okullar kapatılarak yerlerine modern ilahiyat fakültesi, imam hatip okulları açılmıştır.
• Yabancı okulların ders programlarına Türkçe, Tarih ve Coğrafya gibi kültür dersleri konul-muş ve bu derslerin Türk öğretmenler tarafından okutulması sağlanmıştır.
• Yabancı okulların dini ve siyasi amaçlı öğretimi durdurulmuştur. Bu okulların sınıflarında ve ders kitaplarındaki dini işaret ve semboller kaldırılmış, böylece yabancı ve azınlık okullarının zararlı faaliyetleri engellenmiştir.
• Türkiye’de eğitimin çağdaşlaşması ve laikleşmesi sağlanmıştır.

Maarif Teşkilatı Hakkında Kanun (Milli Eğitim Temel Kanunu - 2 Mart 1926)

• Laik ve çağdaş eğitim sistemine uygun bir anlayışla ilk ve orta öğretimin esasları tespit edilmiştir.
• Bütün okul açma işlem ve faaliyetleri devletin tasarrufuna alınmıştır.
• İlköğretim parasız ve zorunlu hale getirilmiştir.
• Eğitim hizmetlerinin modernleştirilmesi amaçlanmıştır.
• Öğretmen okullarının sayısı artırılmıştır.
• Yabancı okulların da bu kanuna uyması zorunlu tutulmuştur.

Harf İnkılabı (1 – 3 Kasım 1928)

• Harf inkılâbıyla ulaşılmak istenen temel amaç, okuma yazmayı kolaylaştırarak okur – yazar oranını arttırmak ve konuşma dili ile yazı dili arasındaki farkı ortadan kaldırmaktır.
• Bu inkılâp hareketiyle Arap alfabesi kaldırılıp Türk diline daha uygun olan Latin alfabesi kabul edilmiştir.
• Bu inkılâptan sonra okuma yazma bilenlerin sayısında artış olmuş ve bilimsel çalışmalar hızlanmıştır.
• Ayrıca basılan kitap sayısı artmış, batılılaşma ve çağdaşlaşma yolunda önemli bir adım atılmıştır.
• Milli kültürümüz daha da gelişmeye başlamıştır.

Önemli Uyarı: Yeni harflerle basılan ilk gazete “Mardin Gazetesi”dir.

Millet Mekteplerinin Açılması (1928)

      Bu okulların açılmasındaki amaç; okuma yazma çağını geçirmiş olan yetişkinlere de okuma yazma öğretmek ve yeni Türk harflerinin tanıtılmasını sağlamaktır.

      Bu okulların açılmasıyla ülke genelinde okuma – yazma seferberliği başlatılmıştır.

Önemli Uyarı: 24 Kasım 1928’de Atatürk’e Millet Mektepleri’nin “Başöğretmeni” ünvanı verilmiştir.

Türk Tarih Kurumu’nun Açılması (15 Nisan 1931)

Nedenleri:

±  Osmanlı Devleti’nde görülen Türk tarihinin sadece Osmanlı ve İslam tarihiyle sınırlı tutulması anlayışını değiştirmek

±  Türk milletinin menşeini (kökenini) belirleyip İslamiyet öncesi Türk tarihini de aydınlatmak

±  Türklerin dünya uygarlığına yaptıkları hizmetleri ve katkıları ortaya koymak

±  Türklerden önceki Anadolu tarihinin de aydınlatılmasını sağlamak

±  Hanedancı, ümmetçi tarih anlayışından uzaklaşarak milli tarih anlayışını oluşturmak

±  Türkler hakkında bilgi veren kaynakların çoğunluğunun yabancılar tarafından hazırlanmış olmasından dolayı; bu bilgilerin doğruluğunu tespit etmek, Türklerle ilgili yanlış bilgilerin düzeltilmesini sağlamaktır.

±  Türk Tarih Kurumu’nun açılmasıyla Türk tarihi ile ilgili çalışmalar hızlanmış; ümmetçi ve hanedancı tarih anlayışından milli tarih anlayışına geçilmiştir.

±  Arkeoloji ve müzecilik çalışmaları hızlandırılmıştır. Atatürk’ün tarihe ve tarih öğretimine verdiği önem şu sözleriyle daha iyi anlaşılacaktır; “Türk çocuğu atalarını tanıdıkça daha büyük işler yapmak için kendinde kuvvet bulacaktır.”

±  İlk başkanı Tevfik Bıyıklıoğlu’dur.

Türk Dil Kurumu’nun Açılması (12 Temmuz 1932)

Nedenleri:

ü  Türk dilini yabancı dillerin etkisinden kurtarmak

ü  Türk diline yeni kelimeler kazandırmak ve sadeleştirmek

ü  Konuşma ve yazı dili arasındaki birlikteliği sağlamak

ü  Türk dilini bir bilim dili haline getirerek dünya dilleri arasındaki saygın yerine kavuşturmak

ü  Türk diliyle ilgili araştırmalar yapıp Türk dilinin zenginliğini gün ışığına çıkarmaktır.

ü  İlk başkanı Sâmih Rıfat Horozcu’dur

Önemli Uyarı: Türk Dil ve Tarih Kurumları’nın açılması Atatürk’ün milliyetçilik ilkesiyle doğrudan ilgilidir.

Türk Dil Kurumu bünyesinde;

26 Eylül-5 Ekim 1932 tarihleri arasında Atatürk’ün başkanlığında Dolmabahçe Sarayı’nda I. Türk Dil Kurultayı toplanmıştır. Atatürk’ün 26 Eylül 1932’de gerçekleştirdiği I. Dil Kurultayı’nın yıl dönümleri, her yıl 26 Eylül’de “Dil Bayramı” olarak kutlanmaktadır. 1932 yılında Türk afiş sanatı ve reklamcılığının ilk temsilcilerinden İhap Hulusi Görey, Atatürk'ün siparişi üzerine yıllarca ilkokul birinci sınıflarında okutulan Alfabe'nin kapağını tasarlamıştır. Ünlü bir dilbilimci ve aynı zamanda Türk Dil Kurumu’nun da ilk genel sekreteri olan Agop Martayan, Türkçenin gelişimine çok büyük katkı sağlamıştır. Bu katkılarından dolayı kendisine Atatürk tarafından “Dilaçar” soyadı verilmiştir. Mustafa Kemal Atatürk, Türk dili konusunda bizzat çalışmış ve 1937’de Türkçe terimlerle bir Geometri Kılavuzu yazmıştır. Atatürk, vasiyeti üzerine mal varlığının bir kısmını da TDK’ya bağışlamıştır

Eğitim, Öğretim ve Kültürel Alanda Yapılan Diğer Yenilikler

• 1925 yılında Ankara Hukuk Mektebi açılmıştır (İlk Yüksekokul).
• 1926’da Yüksek Ziraat Enstitüsü açılmıştır.
• 1932’de Halkevleri (Halk Eğitim Merkezleri) kurulmuştur (Türk Ocakları’nın yerine).

Önemli Uyarı: Atatürk’ün ölümünden sonra da kasaba, nahiye gibi küçük yerleşim birimlerinde “Halk Odaları” açılmıştır.

• 1933’de Darülfünun’un yerine Cumhuriyet’in ilk üniversitesi olan İstanbul Üniversitesi kurularak Avrupa modeline göre örgütlendirilmiştir (Üniversite Reformu).
• 1936’da Ankara Dil Tarih Coğrafya Fakültesi açılmıştır.
• 1939’dan itibaren Köy Enstitüleri açılmaya başlanmıştır.
• Atatürk döneminde ayrıca Güzel Sanatlar Akademisi (Sanayi-i Nefise Mektebi’nin yerine – 1928) ve Ankara Devlet Konservatuarı (1936) da açılmıştır.
• Atatürk Dönemi’ndeki diğer kültürel ve sosyal gelişmeler şunlardır;
• 1924’te Topkapı Sarayı’nın Müze Haline Getirilmesi
• 1924’te Etnografya Müzesi’nin açılması
• 1926’da Gazi Eğitim Enstitüsü’nün (Fakültesi’nin) açılması
• 1927’de Köy Öğretmen Okulu’nun açılması
• İstanbul Hukuk Fakültesi’nin açılması
• 1936’da Siyasal Bilgiler Fakültesi’nin açılması
• Milli Musiki ve Temsil Akademisi’nin açılması
• Mesleki Teknik Öğretim Teşkilatı’nın kurulması
• 1936’da Eğitmen Kursları’nın açılması
• 1937’de Köy Eğitim Yurtları’nın açılması
• Karma eğitime geçilmesi
• 1937’de Dolmabahçe Sarayı’nda Resim ve Heykelcilik Müzesi’nin açılması

Önemli Uyarı: Atatürk’ün kendisinin kaleme aldığı Nutuk; 1919 – 1927 arası olayları kapsamaktadır (I. Cilt: 1919 – 1924) (II. Cilt: 1924 – 1927).

HALKEVLERİNİN AÇILMASI (19 ŞUBAT 1932)

ý  Cumhuriyet Halk Fırkası'nın (CHP)'nın 10-18-Mayıs-1931 tarihleri arasında toplanan 3. Kurultayında, Türk Ocakları'nın işlevini tamamladığı için kapatılarak yerine, Halkevlerinin açılması kararlaştırıldı.

ý  Halkevlerinin başlıca amaçları; Türk milletini yeni ülküler etrafında toplamak, halk arasında kültür ve düşünce birliğini sağlamak, Atatürk devrimlerinin benimsenmesini gerçekleştirmek, Cumhuriyetin kültür atılımını yapmak, kır-kent ve köylü-aydın ikiliğini ortadan kaldırmak olarak özetlenebilir.

ý  19 Şubat 1932'de ilk Halkevi Ankara'da açıldı.

ý  1931-1952 yılları arasında 478 Halkevi (biri Londra'da) 4322 Halkodası açıldı.

ý  CHP'nin desteğinde örgütlenen Halkevlerinin çalışmaları, dokuz şube halinde düzenlendi: Dil-Edebiyat, güzel sanatlar, temsil, spor, sosyal yardım, halk dershaneleri ve kursları, kütüphane ve yayın, köycülük, tarih ve müze.

ý  Halkevleri 1952'de kapatılıp, 1960'ta tekrar açıldı.

ý  Yöresel değerleri tanıtmak amaçlı dergi yayımlanmıştır. (Ülkü Dergisi)

ÜNİVERSİTE REFORMU (1933):

Atatürk’ün temel hedefi Türkiye’yi çağdaş medeniyet ve kültürün ortağı hâline getirmekti. Bunun yolu da bilim ve teknolojiden geçiyordu. Dönemin yüksek eğitim veren kurumu olan İstanbul’daki Darülfünun’u çağdaş bilimi üretecek seviyeye getirmek lazımdı. Atatürk, üniversite reformu konusunda köklü bir çözüm getirmek için faaliyete geçti. Objektif ve isabetli bir karar verebilmek için İsviçreli pedagoji profesörü Albert Malche’ın (Albert Malş) 1932 yılı başında bir reform tasarısı hazırlamak üzere İstanbul’a davet edildi. 29 Mayıs 1932'de hükümete sunulan rapor esas alınarak 1933'te çıkarılan yasayla TBMM, Darülfünun’u ve ona bağlı bütün kurumları kadro ve örgütüyle birlikte iptal etti. Millî Eğitim Bakanlığı’nın İstanbul’da yeni bir üniversite kurmasını kabul etti. İstanbul Üniversitesi, 1 Ağustos 1933'te yeni kadro ve yapısıyla açıldı. 18 Kasım 1933'te İstanbul Üniversitesi “ilk ve tek” üniversite olarak eğitime başladı.