Washington Deniz Silahsızlanması Konferansı 1922

Æ  Bu konu, doğrudan doğruya Uzak Doğu'da Amerika ile Japonya arasındaki rekabetten doğmuştur. Japonya, Avrupa'nın içinde bulunduğu durumdan faydalanarak özellikle Çin üzerinde etkili olmuş ve 1915 yılında bu ülke ile yaptığı bir antlaşma ile birçok hak ve imtiyazlar kazanmıştır. Amerika için önemli bir Pazar olan Uzak Doğu'daki Japon üstünlüğü Amerika'yı rahatsız etmiştir. Bu bölgedeki ekonomik menfaatlerini korumak isteyen Amerika, büyük bir deniz silahları yapımı programı uygulamaya başlamıştır. Ancak, Japonya da buna aynı şekilde bir programla cevap vermiştir. Fakat bu yarış her iki ülke kamuoyu tarafından tenkitlere maruz kalmıştır.

Æ  Konuyu barışçı yollarla çözmek isteyen Amerika Cumhurbaşkanı Harding, Kasım 1921'de ilgili devletleri Washingtorı'da bir toplantıya davet etmiştir. Konferans, birçok antlaşmalar imzalayarak 6 Şubat 1922'de sona ermiştir. Bu antlaşmalardan Birincisi; A. B. D., İngiltere, Fransa ve Japonya arasında imzalanmış olup, 'Dörtlü Antlaşma" adım alır. Buna göre taraflar; birbirlerinin Pasifik'teki ülkelerine karşılıklı saygıyı taahhüt ediyorlardı. Bu, Amerika için, Japonya'nın yayılmacı emellerine karşı Filipinler'in korunması idi.

Æ  İkinci Antlaşma; 6 Şubat 1922'de A. B. D., İngiltere, Japonya, Belçika, Çin, İtalya, Hollanda ve Portekiz arasında imzalanan "Dokuz Devlet Antlaşması" (Nine-Power Treaty)dır. Bu antlaşma ile devletler, Çin konusunda uygulayacakları politika ve prensipleri tespit ettiler.

Æ  Buna göre; Taraflar, Çin'in egemenliğine, bağımsızlığına, toprak ve idare bütünlüğüne saygı gösterecekler ve tüm Çin topraklarında ticaret ve endüstriyel fırsat eşitliği prensibini uygulayacaklardı.

Æ  Üçüncü Antlaşma ise; yine 6 Şubat 1922'de Birleşik Amerika, İngiltere, Japonya, Fransa ve İtalya arasında imzalanan "Deniz Silahlarının Sınırlandırılmasına ait antlaşma idi. Bu antlaşma ile; 35. 000 tonu geçmeyecek olan ve Capital ships denilen büyük gemiler bakımından her devletin sahip olabileceği deniz gücü sınırlandırıldı.

Londra Deniz Silahsızlanması Konferansı:

Æ  1922 Washington Antlaşmaları büyük tip gemilerle ilgili esasları kapsamına almış, küçük tonajlı gemiler antlaşmanın kapsamı dışında kalmıştı. Birleşik Amerika küçük tip gemi üretiminin de kontrol altına alınması için Haziran 1927'de Cenevre'de ikinci bir deniz silahsızlanması konferansı toplanmasını sağladı. Ancak, bu konferansa Fransa ve İtalya katılmamakla birlikte İngiltere de İmparatorluk deniz yollarının uzunluğunu ileri sürerek birçok gemi için sınırlamaya yanaşmadı. Cenevre Konferansının başarısızlığı Amerikan-İngiliz ilişkilerini olumsuz yönde etkiledi. Keza, İngiltere'nin kara silahları konusunda Fransa'yı; Fransa'nın da deniz silahları için İngiltere'yi desteklemesi İngiltere ile Amerika arasında bir deniz silahları yarışına sebep oldu. Fakat 1928'de Kellog Paktı'nın yapılması ve 1929'da İngiltere de İşçi Partisi'nin iktidara gelmesi İngiliz-Amerikan ilişkilerinin normale dönmesine imkan verdi. Bunun sonucu olarak; Ocak 1930'da Londra'da üçüncü defa bir deniz silahsızlanması konferansı daha toplandı. Konferansa Amerika, İngiltere, Fransa, Japonya ve İtalya katıldı. 22 Nisan 1930 Londra Antlaşması ile kruvazör ve daha küçük tonajlı gemilerde ülkelere ayrılan tonajlar tespit edildi. Uçak gemilerinin oranı için de Washington Antlaşması esasları kabul edildi. Fransa ve İtalya bahse konu antlaşmanın tonajlar ve oranlar kısmını imzalamadılar. Tüm gayretlere rağmen bu başarılı sonuç uzun ömürlü olmadı. 1931 yılından itibaren uluslararası buhranların peş peşe çıkması ile deniz ve kara silahlarında yarışma tekrar başladı.

Anti-Komitern Paktı 25 Kasım 1936

^ Japonya’nın Asya içlerine yayılmak istemesi ve SSCB’yi tehdit olarak görmesi, Almanya’nın da komünizmden dolayı SSCB’ye tavır alması iki devleti yakınlaştırdı. 25 Kasım 1936’da Almanya ile Japonya arasında Anti-Komitern Paktı yapıldı. Siyasi ideoloji ortaklığı olan Berlin-Tokyo Mihveri’ne İtalya’nın da katılmasıyla Berlin-Roma-Tokyo Mihveri kurulmuş oldu. Bu paktın kurulmasında temel düşünce komünizme karşı ortak hareket etmedir.  

^ Bu paktın yapılış nedenleri ve amaçları antlaşma metninin giriş bölümünde şöyle belirtilmiştir: "Almanya ve Japonya, Komintern denilen Komünist Enternasyonali'nin hedefinin mevcut bütün vasıtalardan yararlanarak devletlerin parçalanması ve boyun eğdirilmesi olduğunu bilerek; Komünist Enternasyonali'nin devletlerin iç işlerine karışmalarına seyirci kalmanın yalnız onların iç barış ve düzenini tehlikeye sokmakla kalmayarak, dünya barışını da tamamen tehdit ettiği kanaatinde olarak; komünist bozgunculuğuna karşı ortak savunma için birlikte çalışma isteği ile... anlaşmaya varmışlardır."

RİGA BARIŞ ANTLAŞMASI

[  Sovyet Rusya ile Polonya arasında 19 Mart 1921'de Riga Barış Antlaşması imzalandı. Bu antlaşmaya göre Polonya doğu sınırlarını biraz daha genişletme imkanı buldu ve Curzon Çizgisi ile tespit edilen hatta kadar genişledi.

[  Sovyet-Polonya Savaşı, Ukrayna'yı ele geçirmeye çalışan Polonya ile Sovyet Rusya arasında çıkan çatışma (1919-20). 1939'a kadar değişmeden kalan Sovyet Rusya-Polonya sınırının çizilmesiyle sonuçlanmıştır.

[  12 Ekim 1920'de Polonya ve Sovyetler Birliği, Riga'da bir ateşkes yaptılar. Fransa ile Polonya arasındaki ittifak antlaşması (Şubat 1921), Polonya-Sovyetler Birliği ilişkilerinin normalleşmesini belirleyen Riga Antlaşması'yla sonuçlandı. 18 Mart 1921'de imzalanan Riga Antlaşması'yla Belarus ve Ukrayna topraklarının bir bölümü Polonya'ya bırakılmakla birlikte, Ukrayna'nın büyük bölümünün bir Sovyet cumhuriyeti olarak kalması karara bağlandı.