II. DÜNYA SAVAŞI’NDA BLOKLAR

II. Dünya Savaşı’na Katılan Devletler ve Liderleri

Fransa

z  Vichy Hükûmeti’nin lideri Henry Philippe Petain

z  İngiltere’deki “Fransız Direniş Hareketi” lideri Charles de Gaulle (Carls Dö Gol)

İngiltere

z  1940’a kadar Neville Chamberlain

z  Temmuz 1945’e kadar Winston Churchill

z  1945’ten sonra Clement Attlee

ABD

z  Nisan 1945’e kadar Franklin Roosevelt

z  1945’ten sonra Harry S. Truman

¥  SSCB - Joseph Stalin

¥  Almanya - Adolf Hitler

¥  İtalya - Benito Mussolini (Duçe)

¥  Japonya - İmparator Hirohito

SAVAŞIN BAŞLAMASI VE GELİŞMESİ

Almanya’nın Savaştığı Cepheler

ý  Savaş öncesinde Hitler, 1938’de Avusturya’yı, 1939’da ise Çekoslovakya’yı tamamen işgal etmişti. 23 Ağustos’taAlmanya ve SSCB  saldırmazlık paktı imzalayacak, Almanya bu antlaşmadan kısa süre sonra 1 Eylül’de Polonya’ya saldırarak işgale başlamıştır. Bunun üzerine Polonya’ya daha önce garanti veren İngiltere ve Fransa Almanya’ya 3 Eylül’de savaş ilan etmiştir.

ý  Nisan 1940’da Hitler, Norveç’e saldırdı. Amaçları İsveç’in kuzeyindeki madenleri ele geçirerek denizyoluyla Norveç’in Narvik limanına getirilen demire el koymaktı. Norveç’in işgaliyle sonra Danimarka’da Alman saldırısını önleyemeyince teslim olmak zorunda kaldı.

ý  10 Mayıs 1940’ta Almanya bu defa Belçika, Hollanda ve Lüksemburg’un işgal etti. Yardıma gelen İngiliz ve Fransız orduları da püskürtüldü. 13 Mayıs’ta Sedan’da Alman tankları Meuse Irmağı’nı geçti ve Fransa’nın içlerine doğru ilerledi. Hollanda 14 Mayıs’ta teslim oldu.

ý  Alman tankları kuzeye, kıyıya doğru ilerledi ve geri çekilen Müttefiklerin önünü kesti. Belçika 27 Mayıs’ta teslim oldu.

ý  Bunlar olurken Fransa, Alman sınırında Maginot Hattı adıyla anılan savunma hattını kurdu. Kuzeydeki İngiliz birlikleri Belçika’nın savaşa girmemesi nedeniyle Almanlarla hiç karşılaşmadı.

ý  Belçika’da sıkışıp kalan İngiliz ve Fransız birlikleri büyük kayıplar verdi. İngiliz deniz güçlerinin yardımıyla Dunkerque kıyılarından 346 bin kadar Müttefik askeri kurtarıldı; ama silah, araç ve gereçler geride bırakıldı.

Maginot Hattı: Fransız generalleri 1930’larda dünyanın en güçlü savunma hattını kurmaya karar vererek Maginot Hattını oluşturdular. II. Dünya Savaşına kadar hiç test edilmeyen bu hat birbirinden bir top atımı uzaklıkta 50 savunma kulesi ve bunlara bağlantılı yeraltı sığınaklarından oluşuyordu. Düşmanın ele geçirmesi neredeyse imkânsızdı. Burada askerlerin yaşaması için her şey mevcuttu.  Bu hattın iki zayıf noktası vardı Belçika sınırı ve askerlerin ilerlemesini olanaksız kılan Ardennes ormanları (Almanlar üç günde geçmiştir.) Fransızlar savaş başladığında Almanların kuzeyden savunmasız Belçika sınırından saldıracaklarını hesaplamışlar ve güçlerinin büyük bir kısmını bu bölgeye kaydırmışlardır. Almanlar ise Ardennes’te Fransız hatlarını yararak aşılmaz Maginot Hattı’nı üç günde geçtiler. Belçika sınırına yığılmış olan Fransız ordularını arkadan sararak teslim aldılar.

ý  14 Haziran’da Almanlar Paris’e girdiler, 22 Haziran’da da Fransızlar ateşkes antlaşmasını imzaladılar. Alman güçleri Kuzey Fransa’yı ve bütün Atlas Okyanusu kıyılarını işgal etti.

ý  Almanya’nın kontrolünde Faşizmi benimseyen Mareşal Henry Philippe Petain, Vichy şehrinde bir hükümet kurdu.

Vichy Hükümeti: Doğu ve kuzey hedeflerine ulaşan Almanya, batısına yönelerek Belçika, Hollanda ve Lüksemburg’u işgal etti. Yardımına gelen İngiliz ve Fransız ordularını püskürttü. Fransa’nın kuzeyini ele geçiren Almanya 22 Mayıs 1940’ta Fransa’nın büyük bölümü Alman işgaline uğradı kalan kesiminde ise Vichy Hükümeti kuruldu. Bu hükümetin başkanlığını Henry Phillippe Patein üstlendi.

ý  Hitler bir sonraki hedef olarak İngiltere’yi seçti. Alman hava kuvvetleri Güney İngiltere’deki havaalanlarını ve limanlarını her gün bombalamaya başladı. İngilizlerin kesin direnişiyle karşılaşan Almanlar, ardından Londra’yı ve İngiltere’nin iç bölgelerindeki kentleri de bombaladı. Bu baskınlar pek çok sivilin ölümüne ve büyük zarara yol açtı.

Barbarossa Harekâtı: Tarihin bilinen en kapsamlı askeri harekatlarından olan Barbarossa Harekatı, 22 Haziran 1941’de Nazi askeri birliklerinin Sovyet Rusya topraklarında başlattığı insan avı operasyonuna Nazi kaynaklarında verilen adıdır. Barbarossa Harekatı aynı zamanda II. Dünya Savaşı’nın Doğu Cephesi’ni de açan harekattır..

Ortak Hareket Antlaşması: Almanya’nın SSCB’ye saldırması üzerine SSCB ile İngiltere arasında imzalanmıştır. Bu iki devlet Almanya’ya karşı birbirlerini desteklemek ve yardım göndermek konusunda anlaşmış böylece SSCB müttefik devletler gurubuna katılmıştır.

Kuzey Afrika’da Savaş

ý  Fransa’nın savaş dışı kalmasıyla İtalya savaşa girme kararı aldı. Kuzey Afrika’da harekete geçti. Süveyş Kanalı bu cephenin en önemli üssü idi. Somali’nin İngiliz egemenliğindeki bölgesindeki ele geçiren İtalya, yeni hedef olarak Süveyş’i belirledi.

ý  İtalyanlar Cebelitarık, Malta, İskenderiye ve Süveyş’i; İngiltere Rodos’u ve İtalya’nın endüstri bölgelerini bombaladı. Akdeniz’de kesin hâkimiyet kurmak isteyen İtalyanlar bu kolay başarıdan sonra İngilizleri tüm Afrika’dan çıkarabileceklerini düşünüp Süveyş Harekâtına karar verdiler.

ý  1940 Eylülünde İtalyanlar, Trablusgarp üzerinden saldırıya geçerek bir haftada Süveyş’in 150 km batısına kadar ilerlediler. Bu noktada karşı saldırıya geçen İngilizler, beş gün içinde İtalyanları Mısırdan çıkardığı gibi Mart 1941’de İtalyan işgalindeki Bingazi’yi ele geçirdiler.

ý  Bu gelişmeler karşısında Almanya İtalya’ya yardım kararı aldı. Yeni amaç şuydu; İtalya güneyden, Almanya, Kafkaslar ve İran üzerinden Mısır’a gelerek Orta Doğu ele geçirilecekti. Japonya Birmanya ve Hindistan üzerinden İran’a gelmesiyle savaş sona erecekti.

ý  İtalyan ve Alman ortak saldırısı sonucunda İngiltere, Libya’dan püskürtüldü. ABD, II. Dünya  Savaşı’na girince Kasım 1942’de Fransa’ya ait Atlas Okyanusu ve Akdeniz kıyılarına asker çıkardı. Fas ele geçirilince İngiltere de İtalya’nın Afrika topraklarına karşı saldırıya geçti. 1943 Mayısına gelindiğinde tüm Alman ve İtalyan birlikleri teslim oldu. Müttefikler 250.000 kadar Mihver askerini tutsak aldılar. Bundan sonra müttefikler Avrupa’ya yöneldi.

İtalya Çıkarması Temmuz 1943

ý  Müttefikler Kuzey Afrika’daki başarılarını 1943 Temmuzunda Sicilya’yı işgal ederek sürdürdü. Sicilya’nın yitirilmesi ve İtalya’nın müttefiklerce bombalanması İtalyan diktatörü Benito Mussolini’yi çekilmeye zorladı. Eylül başlarında İtalya teslim oldu ve Malta’daki donanmasına el kondu. Bu olay İtalya’da müttefikler ile Almanları karşı karşıya bıraktı.

ý  Ekimde Napoli’ye ulaşan müttefikler yarım adanın ortalarında güçlü bir Alman savunması tarafından durduruldu. 1944 Ocağında müttefikler Anzio’ya çıkarak bu savunma hattının ardına geçmeye çalıştılar. Polonya birliklerinin Cassino’yu almasından sonra Anzio’daki kuvvetlere katılmak üzere kuzeye doğru ilerlemeyi başardılar ve 4 Haziran’da Roma alındı.

7 Aralık 1941 Pearl Harbour Baskını ve ABD’nin Savaşa Girmesi

ý  Pearl Harbour Baskını Japon yöneticiler II. Dünya Savaşı ile bu baskıdan kurtulmak istedi. Savaş çıktığı sırada Japonya, Çin’in işgaliyle uğraşıyordu. İngiltere ve Fransa Avrupa’da savaşınca ABD, Uzak Doğu’da yalnız kalarak Çin’i desteklemekten vazgeçti. Böylece Japonya daha serbest kaldı ve güneye doğru yöneldi.

ý  İlk adım olarak da Hainan Adası’nı ele geçirdi. 1940’ta da Fransa, Almanya’ya yenilince Almanya’nın Vichy hükûmetine baskısı sonucu Japonya, Fransa’ya ait Çinhindi’nden stratejik üsler aldı. Roosevelt, Japonya’ya petrol ambargosu koyarak Japon ekonomisini yıprattı. Bu meseleyi diplomatik yollarla çözemeyen Japonya, 7 Aralık 1941’de ABD’nin Pasifik üstünlüğünü simgeleyen Hawaii takımadalarından Honolulu’daki deniz ve hava üssü Pearl Harbour’a (Pörl Harbır) saldırdı.

ý  ABD’nin Pasifik donanmasına büyük zarar veren bu saldırıda sonra ABD savaşa girdi.

ý  Savaşa girdikten sonra İngiltere, SSCB ve yirmi iki devletin katılımıyla Birleşmiş Milletler İttifakını kurdu. Mihver Devletlere karşı ortak savaşma konusunda anlaşmaya varılırken belirli bir stratejinin kabul edilmesinde sıkıntı yaşandı.

ý  Japonya, 1942’de Pasifik Okyanusunda üstünlüğü ele geçirmiş durumdaydı. Pearl Harbour baskınından sonra Manila, Singapur, Hong Kong, Birmanya ve Endonezya Japon işgaline uğradı. Nisan 1942’de Japonya, Avustralya’da durduruldu. Mayısta ABD’ye Mercan Denizinde yapılan muharebede yenilen Japonya, 4 Haziran 1942 Midway Deniz Üssüne saldırından da istediğini alamayınca dengeler ABD lehine değişti.

Normandiya Çıkarması (6 Haziran 1944)

ö      Fransa’nın kurtarılması için ABD, İngiliz ve Kanada birliklerinden oluşan Müttefik güçleri 1944 Mayısı’nda İngiltere’nin güney kıyılarında toplanmıştır. Ayrıca bu birlikleri denizin öbür kıyısına götürmek üzere 4.000 gemi ve çıkarma aracı ile bunları korumak için savaş gemilerinden oluşan bir filo da hazırlanmıştır.

ö      Normandiya Çıkarması’nda Müttefik güçlerinin başkomutanı General Eisenhower’dı.

ö      Almanlar, saldırının Dover Boğazı’ndan geleceğini düşünürken, çıkarma Cherbourg ile Le Havre arasında yer alan Normandiya kıyısında başlamıştır.

ö      6 Haziran’da paraşüt birlikleri, bombardıman uçakları desteğinde askerler ve tanklarla Almanları Kuzey Fransa boyunca batıya süren Müttefikler, 25 Ağustos 1944’te Paris’i kurtarmışlardır. General Eisenhower Eylül’de Fransa’daki Müttefik kuvvetlerin komutanlığına getirilmiştir.Dünyanın en büyük askeri çıkarmasıdır (İkincisi Çanakkale Savaşıdır.)

Rektör Uyarıyor

YAMAMOTO

Japon amirali Yamamoto Pearl Harbour baskınının düzenleyicisi ve planlayıcısıydı. 1939’da Japon donanması komutanlığına getirildi. ABD savaşa girdikten sonra 18 ay Coral ve Midway Deniz muharebeleri de dâhil olmak üzere Pasifik’teki bütün deniz harekâtlarını sevk ve idare etti.

BARIŞA DOĞRU

ý  14–24 Ocak 1943’te Roosevelt ve Churchill, Kazablanka Konferansı’nda aldıkları kararla Mihver Devletlerinin kayıtsız şartsız teslim edilmesi alınması için harekete geçtiler.

ý  İtalya’yı Kuzey Afrika’dan atan Müttefikler Avrupa’ya yöneldi. Saldırı için en uygun yer İtalya idi. Temmuz 1943’te Sicilya bombardımana tutuldu ve İtalya’ya doğru ilerleyişe geçildi.

ý  Bu yenilgiler Mussolini’nin otoritesini sarstı. Mussolini iktidardan düşerken yerine onun görevden aldığı Genel Kurmay Başkanı Mareşal Badoglio başbakan oldu. Müttefiklerle 3 Eylül 1943’te ateşkes antlaşması imzalandı.

ý  Almanya bu düzenlemelere tepki olarak Kuzey İtalya’yı işgal edip bir hava harekâtı ile Mussolini’yi tutsak olduğu yerden kurtardı.

ý  Daha sonra Almanlar, Roma’yı ele geçirerek Müttefiklere karşı savunma hattı kurdu. Müttefikler ancak Haziran 1944’te Roma’ya girip 1945 yılının başında Kuzey İtalya’yı ele geçirebildi.

On İki Ada’nın Durumu

ý  1913 Uşi Antlaşması ile İtalya’nın eline geçen On İki Ada, Mussolini’nin devrilmesi ve İtalya’nın savaştan çekilmesiyle Almanlar tarafından işgal edildi. Almanya’nın teslim olmasından sonrada On İki Ada, müttefiklerin eline geçti ve aynı yıl Yunanistan’a bırakıldı. İngiliz askeri yönetimi altında Paris’te 27 Haziran 1946’da yapılan Dışişleri Bakanları konferansında On İki Ada’nın Yunan Hâkimiyetine geçmesi kabul edildi. İtalya bunu 10 Şubat 1947’de onayladı ve Nisan 1947’de On İki Ada resmen Yunanistan’a bırakıldı.

SAVAŞIN SONA ERMESİ

ý  14-24 Ocak 1943’te Roosevelt (Ruzvelt) ve Churchill (Çörçil), Kazablanka Konferansı’nda aldıkları kararla “Mihver Devletlerin kayıtsız şartsız teslim alınması” için harekete geçtiler.

ý  İngiltere ve ABD’nin bu harekâtı Stalingrad ölçüsünde bir başarı olmamakla beraber Mihver Devletlerin Avrupa’daki yenilmezliği sona erdi. Bu yenilgiler Mussolini’nin otoritesini sarstı. Mussolini, iktidardan düşerken yerine onun görevden aldığı Genelkurmay Başkanı Mareşal Badoglio başbakan oldu ve Müttefiklerle 3 Eylül 1943’te ateşkes antlaşması imzaladı.

ý  6 Haziran 1944’te Alman işgali altındaki Fransa’ya İngiliz ve ABD birlikleri Normandiya kıyılarından girmeye başladılar. Müttefik birlikleri büyük kayıplara rağmen başarılı oldu ve Fransa’nın güneyinden gelen birliklerle birleşerek 26 Ağustosta Paris’e ulaştı.

ý  Eylül sonlarında Fransa ve Belçika’da savaş sona erdi. Doğuda ise Sovyet ordusu Polonya ve Baltık ülkelerine girdi. Eylülde Bulgaristan SSCB orduları tarafından işgal edildi. Romanya ve Finlandiya ateşkes istedi.

ý  II. Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru gelecekteki barışın esaslarını saptamak amacıyla Roosevelt, Churchill ve Stalin arasında 4-11 Şubat 1945’te Yalta Konferansı yapıldı. 

Japonya’nın Teslim Olması

ý  Japonya, Amiral Yamamoto’nun ölümünden sonra taktik üstünlüğünü kaybetti. ABD, Japonların Pasifikte işgal ettiği adaları geri almak istedi. Japonların savunması çok kuvvetliydi. ABD, 6 Ağustos 1945’te Hiroşima’ya, 9 Ağustos 1945’te Nagazaki’ye tahrip gücü yüksek atom bombası attı. Bombayı atan B-29’da görevli Amerikalı havacı Robert Lewis (Rabırt Levis), bombanın patlayışını ve Hiroshima’nın yok oluşunu görünce seyir defterine şu notu düştü: “Aman tanrım, biz ne yaptık?” Üç gün sonra saat 11.02’de bir başka atom bombası da Nagazaki’ye atıldı.

ý  İsviçre aracılığıyla barış teklifinde bulunan Japonya, 14 Ağustos’ta kayıtsız şartsız teslim oldu. 2 Eylül’de ABD’nin Missouri (Misori) savaş gemisinde teslim belgesinin imzalanmasıyla II. Dünya Savaşı resmen sona erdi.

ý  İtalya, Romanya, Bulgaristan, Macaristan ve Finlandiya ile 10 Şubat 1947’de barış antlaşmaları imzalandı. Japonya ile barış antlaşması 8 Eylül 1951’de San Francisco’da imzalandı. Ancak Müttefik Devletlerarasındaki anlaşmazlıklar Almanya ile bir barış anlaşması imzalanmasını engelledi.

II. DÜNYA SAVAŞI’NIN SONUÇLARI

ý  ABD, İngiltere ve SSCB savaştan galip çıktı.

ý  Komünizm hızla yayılmaya başladı. SSCB Orta Avrupa ve Balkanlar’da kendisine bağlı komünist yönetimler kurdu.

ý  Nazizm ve Faşizm rejimleri son buldu.

ý  Atom bombası ile dünya artık Nükleer Çağa adım attı.

ý  ABD ve SSCB dünya lideri olma yarışına girdiler. Sıcak savaş artık yerini Soğuk Savaşa bıraktı. Soğuk savaş NATO – Varşova Paktı arasında 1991’e kadar devam etti.

ý  Sömürgecilik dönemi sona ermeye başladı. Mısır, Hindistan, Pakistan, Tunus, Fas, Cezayir, Libya bağımsız oldu.

ý  ABD, Çin, İngiltere, Fransa ve SSCB öncülüğünde BM kuruldu.

ý  Birleşmiş Milletler Antlaşması (BM Şartı), 25 Nisan 1945’de San Francisco’da (ABD) toplanan BM Uluslar arası Örgütlenme Konferansı (San Francisco Konferansı) sonucunda, aralarında Türkiye’nin de bulunduğu 51 ülke tarafından 26 Haziran 1945’de imzalandı, 24 Ekim 1945’de yürürlüğe girdi.

ý  Dünya Savaşı’nı bitiren Paris Barış Konferansı’nda da uluslararası barışı korumak amacıyla Milletler Cemiyeti kurulmuştu. Sömürgecilik manda ve himaye adı altında devam ettirilmişti.

ý  Dünya Savaşı’ndan sonra toplanan San Francisco Konferansı’nda ise yine dünya barışını korumak amacıyla Birleşmiş Milletler Teşkilatı kurulmuştur. Ancak sömürgecilik dönemi büyük bir oranda son bulmuştur.

Rektör Uyarıyor

Bretten Woods (Bireton Vods) Konferansı (1-22 Temmuz 1944)

ý  İngiltere savaş sonrasında da ABD yardımına muhtaç kaldı. Bu durumu aşmak ve dünya ekonomik dengelerini yeniden oluşturmak için ABD’de Bretten Woods (Bireton Vods) Konferansı düzenlendi.

ý  Dünya ticaretini serbestleştirecek uluslararası ticari ve mali bir sistem kurmak üzere ABD’nin Bretton Woods kasabasında kırk dört ülkenin katılımıyla düzenlenen konferanstır. Konferansta Keynes Planı ve Amerikan Planı tartışıldı. Malların ve paranın ulusal engellere takılmadan dolaştığı çok taraflı ticareti amaçlayan Amerikan Planı’na benzer bir sistem üzerinde anlaşıldı. Bu sistemin işlemesi için Uluslararası Para Fonu (IMF) ve daha sonra adı Dünya Bankası olacak Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası kuruldu.