-   1941 yılında ABD başkanı Roosvelt  ile İngiltere başbakanı Churchill tarafından açıklanan hür irade ve özerk ilkeleri, Afrika'da Avrupa sömürgeciliğinin sonunun geldiğini belirtiyordu. Afrika'da sömürgeciliğin sona ermesi, İtalya'nın Etiyopya ve Libya'dan sürüldüğü 1940'lı yıllarda başlamıştır.

- Sosyalist ülkeler, II. Dünya Savaşı'ndan sonra Asya ve Afrika'daki sömürgelerde başlayan bağımsızlık hareketlerini desteklediler. Bu destek, sosyalizme sempatiyi artırdı. Bağımsızlık hareketlerinin liderliğini yapan aydınlar, gerçek anlamda ulusal bağımsızlığın, ancak devletçi bir ekonomiyle gerçekleşebileceğini savundular. Böylece tek parti rejimleri ya da askeri diktatörlükler altında uygulanan ekonomi programları "Afrika Sosyalizmi" ve "Arap Sosyalizmi" gibi adlarla geri kalmış ülkelerde uygulama alanı bulmuştur. Cezayir Tunus, Libya, Gana, Gine, Birmanya ve Tanzanya bu tür rejimlere örnek olarak gösterilebilir.

-  İngiltere ve Fransa dışında Afrika’da sömürgeleri olan Almanya, Belçika, Portekiz ve Hollanda’nın savaşın yıkıcı etkilerine maruz kalması, buna karşı Afrika devletlerinin ekonomik yönden güçlenmeye başlamaları ve milliyetçiliğin de güçlenmesi kıtadaki sömürgeciliğin zayıflamasında etkili olmuştur.


Afrika Ülkelerinin Bağımsızlığı

- Bu yönde ilk adımı 1957’de İngiltere’ye karşı bağımsızlığını kazanan  Gana  atmıştır.

- Gana’nın bağımsızlığını Nijerya ve Sierra Lione (1960) ile Gambiya (1965)’nın bağımsızlıkları izlemiştir.

-  Kenya’da 1952’de “Mau Mau” gizli örgütünün başlattığı İngiltere’ye karşı isyan hareketi 1963’te bağımsızlığın kazanılmasıyla sonuçlanmıştır. Ayrıca Uganda ve Tanganika da bu dönemde İngiltere’ye karşı bağımsızlığını kazanmıştır.

- Fransa’ya karşı Afrika’da başlayan en önemli bağımsızlık hareketi ise Cezayir’de olmuştur. Fransa, İkinci Dünya Savaşı’nda (1942) Cezayir’i direniş merkezi olarak kullanmış, savaş bittikten sonra Cezayirliler fedakârlıklarına karşılık bağımsızlık ya da Fransızlarla aynı haklara sahip olmak istemişlerdir. Ancak Fransızlar bu isteklere büyük tepki göstermiş ve halk katledilmeye başlanmıştır.

- Millî Kurtuluş Cephesi ve Cezayir Ulusal Hareketi’nin Fransa’ya karşı mücadelesinde teşkilatlanmaya başlayan halk, 1954 yılında bilfiil başlayan silahlı mücadelesinde, 1956’da bağımsızlığa kavuşan Fas ve Tunus’un da desteğini sağlamıştır. Mücadele 1962’de Evian Antlaşması’nın imzalanması ve Cezayir Demokratik Halk Cumhuriyeti adıyla bağımsızlığın kazanılmasıyla sonuçlanmıştır.

- Fransa 1956’da Cezayir’i elde tutmak için Fas ve Tunus’un bağımsızlığını tanımıştır.

- 1911’de İtalya’nın hâkimiyetine giren Libya (Trablusgarp)’ta, müttefik devletlerin yardımı ile 1951’de yabancıların idaresi son bulmuş ve Libya Krallığı kurulmuştur. 1953’te Arap Birliği’ne ve 1955’te de BM’ye üye olmuştur.

-  Bağımsızlıklarını kazanan devletler, Doğu-Batı mücadelesinde her iki blokun dışında kalarak öncelikle ekonomik kalkınmayı hedeflemişlerdir. Bu amaçla 25 Mayıs 1963’te Afrika Birliği Teşkilatı (OAU), 32 bağımsız Afrika ülkesi tarafından kurulmuştur. Teşkilatın amaçları: Afrika ülkeleri arasındaki birlik ve dayanışmayı geliştirmek, üyelerinin bağımsızlıklarını gözetmek, tüm kolonileşme biçimlerini ortadan kaldırmak, Birleşmiş Milletler Sözleşmesi’ne ve İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’ne uygun olarak uluslararası iş birliğini ilerletmek; üyelerinin ekonomi, diplomasi, eğitim, sağlık, bilim ve savunma politikalarını uyumlu hâle getirmektir.

-  Güney Afrika ise 1910’dan beri İngiliz sömürgesiydi. 1961’den beri ırkların birbirinden ayrılarak ayrı sosyal statülerde ve hukuki koşullarda yaşamaları anlamına gelen “apartheid” politikası Güney Afrika’da resmî devlet politikası olarak sürdü. Bu ırk ayrımcılığına karşı Nelson Mandela liderliğindeki Afrika Ulusal Kongresi 1970’lerden 1990’lara kadar mücadele etti. Irkçılık 1994’te kaldırıldı ve Mandela Güney Afrika’nın ilk siyahi devlet başkanı seçildi.

 

Nelson Mandela'nın özgürlük mücadelesi - DW Türkçe



Nelson Mandela Kimdir?

Bağımsızlıklarını kazanan Afrika ülkeleri, Doğu - Batı bloklarının dışında kalarak öncelikle ekonomik kalkınmayı hedeflediler. Bu amaçla 25 Mayıs 1963 te 32 Afrika ülkesi tarafından Afrika Birliği Teşkilatı (OAU) kurulmuştur.

Önemli Not: Batı kültürünün etkisi ve Batı’nın siyasi-iktisadi müdahaleleri Afrika’daki geri kalmışlığın temel nedenleri arasındadır.


Afrika Birliği Nedir?