SSCB’DE YAŞANAN DEĞİŞİM VE SONUÇLARI

SSCB doğu blokunun lideri iken 1980’lerden itibaren büyük bir değişime mecbur kalmıştı. SSCB’nin mevcut devlet siyaseti işlemez durumdaydı. Buna rağmen SSCB bütün kaynaklarını nükleer silahlanmaya aktararak dünyadaki güçlü konumunu sürdürmek istiyordu. Fakat SSCB mevcut hâliyle bu yarışı sürdürecek ekonomik ve siyasi güce sahip değildi.

Aynı zamanda SSCB’nin uydusu konumundaki uydu ülkelerde özgürlük ve bağımsızlık isteğiyle toplumsal olaylar başlamıştı. Gorbaçov, Ocak 1987’de Glasnostu, Kasım ayında ise Perestroikayı açıkladı. Gorbaçov bu hamlesiyle Sovyet komünizminin yapısını değiştirmeye karar vermişti.

Gorbaçov açıklık ve yeniden yapılanma programlarıyla, komünist iktidarın tepki çeken baskıcılığını, demokratik bazı uygulamalarla halk egemenliğine yaklaştırmak istiyordu.

Gorbaçov, siyasi otoritesini güçlendirdikten sonra Glastnost ve Perestroikaya uygun olarak verimliliği ve ürün kalitesini yükselten, sanayi ve araştırmada çalışanlara maddi-manevi teşvikler getiren kararlar aldı.

SSCB, 1989’da ani bir kararla 1979’dan beri işgal altında bulundurduğu Afganistan’dan çekildi. Ekonomide, sanayide ve teknolojide geri kalınması, nükleer silahların azaltılması isteğine Afganistan’ dan çekilme de eklenince süper güç SSCB imajı zedelendi.

MİHAİL GORBAÇOV (1931-...)

¥  2 Mart 1931’de, Kuzey Kafkasya’nın Stavropol bölgesinde Privolye köyünde doğan Mihail Gorbaçov, 1985’ten 1991’e kadar SSCB’yi yöneten liderdir. 25 Aralık 1991'de “Görevimi kaygı içinde ama umutla bırakıyorum. Herkese iyi şanslar diliyorum.” diyerek görevinden istifa etmiştir. Gorbaçov'un Perestroyka (yeniden yapılanma) ve Glastnost (açıklık) adını verdiği reform çalışmaları Sovyetler Birliği'nin dağılmasında etkili olmuştur. 1990’da Nobel Barış Ödülü’nü kazanan Gorbaçov 2005’te “Point Alpha” Ödülü'ne layık görülmüştür.

SSCB’NİN DAĞILMASI

M Mihail Gorbaçov’un uygulamaya koyduğu politikalar nedeniyle başta Baltık ülkeleri Letonya, Estonya, Litvanya′da başta olmak üzere SSCB’ye bağlı ülkeler bağımsızlıklarını ilân etmeye başlamıştır.

M Gorbaçov, ülkede başlayan bağımsızlık hareketlerine çözüm bulmak ve SSCB içindeki cumhuriyetler arasında iş birliğini geliştirmek amacıyla 1990’da “Egemen Devletler Birliği Antlaşması” fikrini ortaya atmıştır.

M Ermenistan Ağustos 1990′da SSCB′ye bağlı kalmak kaydıyla bağımsızlığını ilan etti. Rusya Federasyonu Devlet Başkanı Boris Yeltsin, Mart 1991′de Gorbaçov′un istifasını istedi. SSCB′nin dağılma süreci hız kazanmıştı. 31 Mart 1991′de ise Gürcistan bağımsızlığını ilan etti. İlk ayrılan devlettir.

M Radikal komünistler 16 Ağustos 1991 ′de bir askeri darbe yaparak Gorbaçov′u düşürmeye çalıştı. Halk Boris Yeltsin′in liderliğinde darbe girişiminin başarısız olmasını sağladı. Gelişmeler Boris Yeltsin′i  halkın gözünde bir kahraman haline getirmiştir.

M Kremlin Sarayı′na 1917 İhtilali öncesindeki Rus bayrağı çekildi. Gorbaçov, Komünist Partisi Genel Sekreterliği′ni bırakarak sadece devlet başkanlığı görevini sürdüreceğini açıkladı. 24 Ağustos′ta Ukrayna, 25 Ağustosta da Beyaz Rusya bağımsızlığını ilan etti. 29 Ağustosta ise Sovyet Komünist Partisi resmen kaldırıldı.

SSCB’NİN DAĞILMASININ DOĞU AVRUPA’YA ETKİLERİ

M Doğu Bloku, Doğu Avrupa′da komünist yönetimler tarafından idare edilen ülkeleri ifade eden bir terimdir. Bu ülkeler 2. Dünya Savaşı ile birlikte SSCB′nin uydusu haline gelmişti. Glasnost ve Perestroika Doğu Bloku ülkelerini de etkiledi. Doğu Bloku ülkelerinde rejim değişikliği ve Sovyetlerden kopma süreci başladı.

M Macaristan Komünist Partisi, Marksizm′den vazgeçerek Macaristan Sosyalist Partisi adını aldı. Ülkede çok partili sisteme geçildi. Polonya′da Komünist Parti kendisini feshetti ve Sosyal Demokrasi Partisi adını aldı. Çekoslovakya′nın adı Çekoslovakya Federal Cumhuriyeti olarak değiştirildi.

M Bulgaristan′da 15 Ocak 1990′da Komünist Partisi′nin yönetimdeki tekelini öngören madde anayasadan çıkarıldı.

M Romanya′da Mayıs 1990′da demokratik ve serbest seçimler yapıldı. Doğu Almanya, Batı Almanya ile birleşti. Arnavutluk′ta da Aralık 1990′da siyasi partilerin kurulmasına izin verildi.

SSCB’NİN DAĞILMA SÜRECİ

Z      Gürcistan 28.04.1991

Z      Estonya 20.08.1991

Z      Letonya 21.08.1991

Z      Ukrayna 24.08.1991

Z      Beyaz Rusya 25.08.1991

Z      Moldova 27.08.1991

Z      Azerbaycan 30.08.1991

Z      Kırgızistan 31.08.1991

Z      Özbekistan 31.08.1991

Z      Litvanya 06.09.1991

Z      Tacikistan 09.09.1991

Z      Ermenistan 21.09.1991

Z      Türkmenistan 27.10.1991

Z      Kazakistan 16.12.1991

Z      Rusya Federasyonu 26.12.1991