2.1. İNSANLIĞIN İLK İZLERİ

-Yazıdan önceki dönemin aydınlatılabilmesi için en önemli unsur arkeolojik araştırmalardır.

-Günümüzden yaklaşık 2,5 milyon yıl önce Dünya, buzullarla kaplı olduğu için insan yaşamına uygun değildir.

-Buzulların yavaş yavaş erimeye başlamasıyla birlikte özellikle kuzey yarım kürenin bazı alanlarında ılıman iklim kuşakları oluşmuş, doğal çevre insan yaşamına uygun hâle gelmiş ve ilk yerleşme ile ilgili hareketlilikler bu kuşakta görülmeye başlanmıştır.

-12 bin yıl önce Anadolu’nun güneydoğusunda ve Mezopotamya’da Bereketli Hilal olarak da adlandırılan bu coğrafyada iklim giderek insan yaşamına uygun hâle gelmiş ve bu bölgede nüfus artmaya başlamıştır.

İlk İnsanların Hayat Tarzı ve Geçim Kaynakları

• Yazının icadından önceki dönemde insanın hayat tarzı avcılık ve besin toplayıcılığı şeklinde tüketici,yabani tahılları ıslah ederek kendi kontrolünde planlı bir tarımsal faaliyete başlaması ile üretici hale gelmiştir.
• Yerleşik yaşam ve tarımsal üretim sonucunda daha kolay beslenme yollarının öğrenilmesi, nüfus artışına yol açmıştır.
• Anadolu’daki birçok yerleşim bölgesinde yapılan kazı çalışmaları sonucunda MÖ 9.000’lerden itibaren üreticiliğin başladığı görülmektedir.
• Çayönü Höyüğü (Diyarbakır) ve Cafer Höyük (Malatya) yerleşkelerinde dünyanın en eski buğday türlerinden birisi olan “Emmer evcil buğdayı”nın bulunması buna örnektir.
• MÖ 8.500’lerde Urfa ve Diyarbakır çevresinde buğday tarımının başlamış olması, tahılın ana vatanının Anadolu olduğunu ortaya koymaktadır.
• Yazıdan önceki dönemde insanlar, mağara ve kaya sığınakları içinde küçük gruplar hâlinde, tarımla birlikte kulübe şeklindeki barınaklarda yaşamaya başlamıştır.
• “Megaron” tipi evler İzmir’deki Limantepe ve Baklatepe höyüklerinde görülür.
• İlk insanlar, kullandığı araç-gereçlerini Kabataşlardan, obsidyen ve kemikler, toprak kulanımı ile pişirilmiş topraktan,zamanla araç-gereç teknolojisi gelişmesi ile mikrolit adı verilen malzemelerden ve son olarak ta madenlerden yapmaya başladılar.

Yerleşik İnsan ve Medeniyet

Yerleşik yaşama ve medeniyete ait ilk yerleşim merkezleri yazıdan önceki dönemde görülmektedir. Anadolu’da Göbeklitepe, Çatalhöyük ve Çayönü gibi yerleşim yerleri bu dönemi aydınlatan önemli yaşam bölgeleridir.

1 ) Göbeklitepe:  Şanlıurfa kent merkezinin 18 km kuzeydoğusunda, Örencik köyü yakınlarındadır.

• Göbeklitepe Günümüze kadar keşfedilen en erken tarihli dinî mimaridir
• UNESCO Dünya Mirası listesine alınmıştır

2) Çatalhöyük:  Anadolu’da yazıdan önceki dönemi en iyi yansıtan yerleşim alanlarından bir diğeri ise

Konya’nın Çumra ilçesi yakınlarında bulunan Çatalhöyük yerleşkesidir.

• Köy yaşamından kentsel hayata geçişin önemli bir kanıtıdır
• Çatalhöyük, günümüzde “UNESCO Dünya Mirası” listesinde olan önemli bir yerdir.

3) Çayönü :Anadolu’ bulunan Diyarbakır’ın Ergani ilçesi sınırlarındaki Çayönü’de önemli bir merkezdir.

• Çayönü Yakın Doğu’daki köy yerleşmelerinin ilk örneğidir

Sözlü Kültür

-Yazının icadından önce insanlar, toplumsal hafızalarını sözlü olarak kuşaktan kuşağa aktarmış ve bu yolla korumuştur.

-Eski Yunan’da mit ve efsane anlatıcıları, Türklerde ozan ve âşık, Afrika’da topluluğun en yaşlıları; bu aktarım görevini üstlenmiştir.

-Yine toplumların sözlü anlatımlarındaki tufan ve yaratılış hikâyeleri benzerlik göstermektedir.

Tarih Öncesi Dönemlendirme

• Yazının icadından önceki dönem olan tarih öncesi devirler sınıflandırılırken insanların kullanmış oldukları araç-gereç ve madenlerden yola çıkılmıştır.
• Tarih öncesi Çağlar: Taş Çağı ve Maden Çağı şeklinde dönemlendirilmiştir.
• Yazının icadıyla birlikte tarihî çağlar başlamıştır. Taş Çağı: Eski Taş, Orta Taş ve Yeni Taş Çağı olmak üzere kendi içinde çağlara ayrılırken Maden Çağı da Bakır, Tunç ve Demir Çağı olarak dönemlere ayrılmıştır.
• Dönemlendirmede;üretim ve yerleşme biçimiyle yaşam koşulları etkili olmuştur.
• Tarih öncesi devirlerin, başlangıç ve bitiş zamanları bölgelere göre farklılıklar gösterir.

ESKİ TAŞ=PALEOLİTİK=KABATAŞ DEVRİ

ORTATAŞ=MEZOLİTİK=YONTMATAŞ DEVRİ

YENİTAŞ=NEOLİTİK= CİLALI TAŞ DEVRİ

• En uzun devir Paleolitik Devirdir
• Ateş Mezolitik Devirde bulunmuştur
• Üretim, Tarım ve ilk köy yerleşimleri Neolitik dönemde ortaya çıkmıştır
• İlk kullanılan maden Bakırdır
• Bakır devrine Kalkolitik yani Bakırtaş devri de denir
• Demir devrinin sonunda Yazının bulunmasıyla Tarih öncesi dönem sona erer

• Konya, Akşehir Dursunlu fosil yatakları, Anadolu’da insan varlığına ilişkin kalıntıların ele geçirildiği en eski buluntu yeridir

• İstanbul, Yarımburgaz Mağarası’na (Görsel 2.14) günümüzden 270 bin-390 bin yıl önce ilk insanların yerleştiği tespit edilmiştir.

• Antalya, Karain Mağarası (Görsel 2.15), Anadolu’da insana dair en eski kemik kalıntılarını barındırması açısından çok önemlidir.