3.7. EKONOMİ ALANINDAKİ GELİŞMELER

3. 7. 1. İzmir İktisat Kongresi

- I. Dünya Savaşı ve ardından Millî Mücadele, Türk milletinin ekonomik kaynaklarını tüketmişti.

- Türk milletinin askerî ve siyasi alanda kazandığı büyük başarılar sonucu kurulan yeni Türkiye’nin, ekonomik bir savaş da vermesi gerekiyordu.

- 17 Şubat 1923’te yeni Türk Devleti’nin ekonomi politikasını belirlemek ve ülkeyi kalkındırmak için İzmir İktisat Kongresi toplandı.

- Lozan Antlaşması öncesinde İzmir'de 1135 kişinin katıldığı bir iktisat kongresi yapıldı.

- Misak-ı Ekonomi (Milli Ekonomi Andı) kabul edildi.

Kongre Kararları

- Hammaddesi yurt içinde olan sanayi dalları ve işletmeler kurulmalı,

- Küçük işletmelerden büyük işletmelere geçilmeli,

- Devlet bankası kurulup, özel teşebbüs desteklenmeli,

- Tekelleşmenin önüne geçilmeli,

- Teşvik kredisi verilmeli,

- Dış rekabet gücü olanlar desteklenmeli,

- Devlet ekonomik görevler almalı, özel teşebbüsün yapamadığı işleri devlet üslenmeli.

Bu uygulama "devletçilik" ilkesi olarak Atatürk ilkelerinde yer almıştır.

Kongrenin Önemi

- Siyasal bağımsızlık yanında ekonomik bağımsızlıkta hedeflenmiştir.

- Ekonomide "devletçilik" ilkesi ortaya çıkmıştır.

- 1934’te yürürlüğe konulan “Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı” ile kalkınma hamlesi devlet gözetiminde ve müdahalesiyle gerçekleştirilmeye başlandı.

- Atatürk döneminde Misak-ı İktisadi programı çerçevesinde alınan ekonomik tedbirler sonucu kişi başına düşen millî gelir yükseldi.

- Altın birikimi arttı.

- Sanayi, tarım, bayındırlık ve ulaştırma faaliyetlerinde geçmiş yıllara göre mesafe kaydedildi.

- Türk ekonomisi kendine yetecek hâle geldi.



3. 7. 2. Sanayi ve Ticaret Alanındaki Gelişmeler

- Cumhuriyet döneminde kalkınmanın temeli sanayiye dayanıyordu.

- 26 Ağustos 1924’te Türkiye İş Bankası kuruldu.

- 19 Nisan 1925’te Ticaret Bakanlığı tarafından Sanayi ve Maadin Bankası kuruldu.

- Teşvik-i Sanayi Kanunu çıkarıldı. (28 Mayıs 1927)

- 1929 Ekonomik bunalımı ile yerli malı ve üretim kullanımı teşvik edildi.

- 1933'te ilk planlı ekonomi uygulaması olan 1. Beş yıllık kalkınma planı yürürlüğe girdi.

- Karabük'te Demir Çelik Fabrikası açıldı. (1939)

- Uşak'ta şeker fabrikası açıldı.

- Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü kuruldu. (1935)

- Etibank kuruldu. (1935)



3. 7. 3. Tarım Alanındaki Gelişmeler

- Cumhuriyet döneminde ülkemizin ekonomisi tarıma dayalı olduğu için bu alanda da iyileştirme çalışmaları yapıldı. Bu amaçla;

- Aşar vergisi kaldırıldı. (17 Şubat 1925)

- Halkçılık anlayışı doğrultusunda yapılan bu hamle ile devlet, en büyük vergi kaynağından vazgeçti.

- Ziraat Bankasından çiftçiye kredi sağlandı.

- 1929’da Zirai Kredi Kooperatifleri kanunu çıkarıldı.

- Ziraat Yüksek Enstitüsü kuruldu.

- Bilinçli ziraat teşvik edildi.

- Halkçılık anlayışı doğrultusunda yapılan bu hamle ile devlet, en büyük vergi kaynağından vazgeçti.

- Ankara’da, Yüksek Ziraat Enstitüsü kuruldu, sonra Ziraat Fakültesi oldu.

- Tohum ıslahları yapıldı.

- Yeni ürün yetiştirilmesi teşvik edildi. (çay, şekerpancarı gibi)

- 1926 toprak reformu ile topraksız köylüye toprak verildi.



3. 7. 4. Ulaştırma Alanındaki Gelişmeler

- Ulaşım meselesi millî birliğin sağlanması ve ekonomik kalkınma için en başta gelen konulardandı.

- Osmanlı Dönemi’nde Anadolu ve Trakya’da toplam 3350 km demir yolu vardı.

- Cumhuriyet Dönemi’nde Türkiye, tamamen kendi kaynaklarını kullanarak 1925-1933 yılları arasında 2048 km demir yolu yaptı.

- 1 Temmuz 1926’da çıkarılan Kabotaj Kanunu ile Türk kara sularında yalnızca Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarına gemi işletme hakkı verildi.

- Bu kanun, milliyetçilik ilkesi doğrultusunda atılan bir adımdı.



3. 7. 5. Sağlık Alanındaki Gelişmeler

- Cumhuriyet Dönemi’nin millî sağlık politikası; vatandaşların sağlığını korumak, ölüm oranını azaltmak, nüfusu artırmak, bulaşıcı hastalıklarla mücadele etmek ve bu yolla bireylerin sağlıklı yetişmesini sağlamayı hedef aldı.

- Numune hastaneleri, sağlık ocakları, doğumevleri açıldı.

- 1930’da Umumi Hıfzıssıhha Kanunu çıkarıldı.

- Hıfzıssıhha Kanunu ile kolera, veba, tifo, tifüs, zehirlenme, çiçek, difteri, kızıl gibi hastalıkların ilgili birimlere bildirilme mecburiyeti getirildi.

- Bu tür salgın hastalıklar parasız tedavi edilmeye başlandı.

- 1923’te ise “Türkiye Hilâl-i Ahmer Cemiyeti”’nin adı değiştirilip Kızılay adı verildi.

- Sağlık hizmetlerinin yaygınlaştırılması hedefine uygun olarak 1924’te Ebe Okulu, 1925’te ise Kızılay Hemşire Okulu açıldı.

- 1924’te İstanbul ve Sivas’ta sağlık memurları yetiştiren okullar açıldı.