6. 1. II. DÜNYA SAVAŞI SONRASI TÜRKİYE

6. 1.1. Siyasi Hayat

-Cumhuriyet’in ilk yıllarında çok partili siyasi hayata geçiş denemeleri yapıldı.

-1924’te kurulan Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası, kısa bir süre sonra İstiklal Mahkemesi tarafından kapatıldı. -Fethi Bey’in 1930’da kurduğu Serbest Cumhuriyet Fırkası, yaşanan olumsuz gelişmeler nedeniyle kendisini feshetmek zorunda kaldı.

-Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın kapanmasından sonra çok partili siyasi hayata geçiş denemelerine ara verildi. -1946’ya kadar meclisteki tek parti olan Cumhuriyet Halk Partisi (CHP), 1950’ye kadar iktidarını sürdürdü.

-II. Dünya Savaşı’nı demokrasiyle yönetilen ABD, İngiltere ve Fransa’nın başını çektiği ülkeler kazandı. -Türkiye’nin de bu blok içerisinde yer almak istemesi ve demokrasiye verdiği önem, çok partili sisteme geçişi hızlandırdı.

-Çok partili siyasi sisteme geçişi sağlayan süreç Dörtlü Takrir (önerge) ile başladı.

-Celal Bayar, Adnan Menderes, Fuad Köprülü ve Refik Koraltan tarafından imzalanan önerge, 7 Haziran 1945’te meclis başkanlığına verildi.

-Önerge, meclise dahi taşınmadan parti grubunda görüşülüp reddedildi (12 Haziran 1945).

-18 Temmuz 1945’te iş adamı Nuri Demirağ öncülüğünde Millî Kalkınma Partisi (MKP) kuruldu.

-II. Dünya Savaşı’ndan sonra kurulmuş olan ilk muhalefet partisi MKP, siyasi hayatta çok fazla etkin olamadı. -Adnan Menderes ve Fuad Köprülü, basın üzerinden de CHP’ye yönelik muhalif tavırlarını sürdürmeleri üzerine partiden ihraç edildiler.

-Celal Bayar ise önce milletvekilliğinden daha sonra da partiden istifa etti.

- 7 Ocak 1946’da Demokrat Parti (DP) kuruldu.

Çok Partili Siyasal Hayata Geçiş

-Demokrat Partinin kurulmasıyla Türkiye’de çok partili siyasal hayat tekrar başladı.

-Demokrat Partinin parti programı, CHP’den farklı olarak, “siyasette demokrasi” ile “ekonomik hayatta liberalizm” ilkelerine dayandırıldı.

-5 Haziran 1946’da hükümet tarafından hazırlanan Seçim Yasası Tasarısı, TBMM’de oy çoğunluğu ile kabul edilerek yasalaştı.

-Buna göre seçimler, “açık oy, gizli sayım” yöntemiyle yapılacaktı.

-CHP, 1947’de yapılacak olan milletvekili genel seçimlerini bir yıl öne aldı.

-Seçimlerin erkene alınması nedeniyle DP, ülke genelindeki parti örgütlenmesini tamamlayamadan seçimlere katılmak zorunda kaldı.

-21 Temmuz 1946’da yapılan erken genel seçimde, CHP dışında milletvekili çıkarabilen tek siyasal parti DP oldu. -Bu seçimlerde CHP 395, DP 64, Bağımsızlar 6 milletvekili çıkarttı.

-1946’da yapılan seçim, Türk siyasi tarihinin tek dereceli ve çok partili ilk genel seçimleri oldu.

-16 Şubat 1950’de TBMM’de yeni seçim yasası kabul edildi.

-Seçimlerin tek dereceli, gizli oy ve açık sayım esasına göre yapılması kararlaştırıldı.

-Seçimler yargı denetimine alındı.

-Seçimleri yönetmek amacıyla Yüksek Seçim Kurulu kuruldu.

-14 Mayıs 1950’de yapılan seçimler DP’nin zaferiyle sonuçlandı.

-27 yıl süren tek parti iktidarının ardından, ilk defa halkın oylarıyla Türkiye’de siyasi iktidar değişmiş oldu. -Milletvekili seçimlerinin ardından Demokrat Parti büyük bir çoğunlukla iktidara geldi.

-22 Mayıs 1950’de toplanan Türkiye Büyük Millet Meclisi, DP genel başkanı Celal Bayar’ı cumhurbaşkanı olarak seçti.

-Refik Koraltan da TBMM başkanı seçildi.

-Celal Bayar’ın ardından DP genel başkanlığına ise Adnan Menderes getirildi.

6. 1. 2. Ekonomik Hayat

-Cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren tarımsal alanı kalkındırmaya yönelik çalışmalara büyük önem verildi.

-II. Dünya Savaşı sona erince 1945’te Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu kabul edildi.

-II. Dünya Savaşı süresince yaşanan ekonomik sıkıntılar ve DP’nin liberalizmi savunması, CHP’nin devletçi ekonomi politikasında değişikliğe gitmesine yol açtı.

-Recep Peker Hükûmeti döneminde devalüasyona gidildi.



6. 1. 3. Sosyal ve Kültürel Hayat

-II. Dünya Savaşı’ndan sonra Türkiye’de hızlı bir şekilde nüfus artışı yaşandı.

-İkinci Dünya Savaşı sonrası modern baskı ve gazetecilik yöntemleri basının içerik ve sayısal açısından hızla gelişmesine yol açmıştır.

-1945-1950 yılları arasında Türkiye’de yayımlanan dergi sayısının neredeyse iki katına çıkmıştır.

-Bu dönemin kültürel hayatına katkıda bulunan edebiyat dergilerinden başlıcaları; Hisar, Varlık, Mavi, Yeditepe, Pazar Postası, Markopaşa ve Büyük Doğu’dur.

-Edebiyatta Orhan Veli, Melih Cevdet Anday ve Oktay Rifat’ın oluşturduğu Garip Akımı ön plana çıktı.

-Roman türünde Anadolu ve Anadolu insanın hayatı toplumcu gerçekçi bir çizgide ele alınıp işleyen birçok eser yazıldı.

-10 Haziran 1949’da, Devlet Tiyatrolarının Kuruluşu Hakkında Kanun’un çıkarılmasıyla kültürel hayatta önemli bir adım atıldı.

-Devlet Tiyatrosu ve Operası Genel Müdürlüğüne Muhsin Ertuğrul atandı.